Ψυχανάλυση του μνημονίου - Η δολοφονία μιας χώρας

του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου*
Όσο χειρότερη η πραγματικότητα, τόσο την αρνούμαστε. Διαθέτουμε αμυντικό μηχανισμό που μας ξυπνάει όταν βλέπουμε εφιάλτες. ‘Όταν ο εφιάλτης είναι πραγματικός μας κοιμίζει, όπως τις στρουθοκαμήλους, που χώνουν το κεφάλι στην άμμο. Αρνούμαστε την πραγματικότητα που δεν αντέχουμε. Προ ημερών είδα έναν παλιό φίλο και συμφοιτητή μου. Επί δυόμισυ χρόνια με κατηγορεί ότι είμαι...
«Κασσάνδρα», συστηματικά απαισιόδοξος. Του απαντώ ότι η Κασσάνδρα, κεντρικό πρόσωπο της Ιλιάδας, είχε στην πραγματικότητα δίκηο, όχι άδικο. Αν ο Πρίαμος την κράταγε στο Παλάτι και δεν έβαζε τον Δούρειο ‘Ιππο εντός των τειχών, η Τροία θα σωζόταν. Ανά εξάμηνο παραδέχεται ότι είχα προηγουμένως δίκηο, αντιδρά όμως στις «επικαιροποιημένες», όλο και χειρότερες εκτιμήσεις μου. Του είπα ότι όσα κάνει η τρόικα στην Ελλάδα μέσω της «κυβέρνησης» δεν είναι «λάθος», είναι η τυπική συμπεριφορά επίτροπου τραπέζης, που μπήκε σε επιχείρηση και την εκκαθαρίζει κανιβαλλίζοντάς την.
Δεν του άρεσε η ιδέα. Θύμωσα και τούπα να σκίσει το πτυχίο του φυσικού. Θεμέλιο της επιστήμης είναι να ξεκινάμε από αυτό που πραγματικά συμβαίνει, όχι από αυτό που νομίζουμε, θέλουμε ή δεν θέλουμε να συμβαίνει. Στα περισσότερα ζητήματα μπορεί να υπάρχουν πολλαπλές ερμηνείες/απόψεις, το ποτήρι είναι «μισογεμάτο» ή «μισοάδειο». Αν σε κάτι δεν χωρεί έλλογη διαφωνία είναι στο ελληνικό πρόγραμμα σωτηρίας-καταστροφής.  
Τις προάλλες συμμετείχα σε τηλεοπτική συζήτηση. Κουβεντιάζαμε για το φορολογικό νομοσχέδιο, το ΠΑΣΟΚ, τη λίστα Λαγκάρντ. Σε κάποια στιγμή τους είπα ότι η συζήτηση δεν έχει νόημα – συζητάμε επί «εικονικής πραγματικότητας». Έχουμε ασθενή με terminal μεταστατικό καρκίνο και συζητάμε διάφορα αποτελέσματα της αρρώστιας, τι συμβαίνει στα πόδια, τα νεφρά, την καρδιά, λες και εκεί είναι το ζήτημα, σα να μπορούμε να βρούμε ορθολογική θεραπεία στα επιμέρους, ασκώντας κριτική στον γιατρό για την α’ ή β΄ επιλογή, αγνοώντας ότι δεν έχει στην πραγματικότητα κανένα τρόπο να αποτρέψει το μοιραίο. Σχολιάζουμε την «κυβερνητική πολιτική», κάνουμε ρεπορτάζ να μάθουμε τι σκέφτεται ο Στουρνάρας ή ο Βενιζέλος, τη στιγμή που αυτοί δεν υπάρχουν ως αποφασίζοντα υποκείμενα, η χώρα κυβερνάται απευθείας από την τρόικα, παρούσα ακόμα και στα γραφεία του Υπουργείου Οικονομίας, με σχηματισμένη άποψη για πόσο και τι στρατό χρειαζόμαστε, πόσα κατοικημένα νησιά θα έχουμε, γιατί πρέπει να νομιμοποιήσουμε το φακελάκι στα νοσοκομεία!
Το αληθινό έργο που παίζεται δεν είναι «φορολογική μεταρρύθμιση», «αγορά ομολόγων», «ασφαλιστικό». Είναι «Η δολοφονία μιας χώρας». Αυτός που φοράει την άσπρη μπλούζα του γιατρού είναι ο δολοφόνος. Στον άρρωστο παρέχεται τεχνητή αναπνοή και στήριξη της καρδιακής λειτουργίας με … δόσεις, ενώ του αφαιρούνται, ένα-ένα, τα ζωτικότερα όργανα, οι βασικές κρατικές λειτουργίες και ότι απέμεινε να στηρίξει οικονομία/κοινωνία. Γιατί ο «ασθενής» υπομένει, με περιορισμένες διαμαρτυρίες, τέτοια αγωγή; Για να επιτευχθεί παρόμοιο «θαύμα», ασκείται, κατά την εκτίμησή μας, το πιο φιλόδοξο πείραμα χειραγώγησης κοινωνίας στην ιστορία, κέντρο του οποίου είναι η «προεξόφληση θανάτου». Δεν χρειάζεται όμως να συμφωνήσετε με την εκτίμησή μας για να παρακολουθήσετε τη σκέψη μας, αν προτιμάτε υποθέστε ότι αυτά γίνονται τυχαία. ‘Οπως κι αν γίνονται, γίνονται.
Η μέθοδος χειραγώγησης βασίζεται στην τροποποίηση των κεντρικής σημασίας πληροφοριών που δέχεται το «νευρικό σύστημα» της κοινωνίας. Μοιάζει θεμελιωδώς με την (αυτό)απονομιμοποίηση του σοβιετικού καθεστώτος μέσω της «γκλάσνοστ», τον τρόπο που χρησιμοποιεί ο Σόρος για να βγάζει λεφτά, ή τη βρετανική λίρα από το ευρωπαϊκό νομισματικό σύστημα, ή τους τρόπους χειραγώγησης των μετοχών. ‘Ισως και με τον τρόπο που οργανώνεται πιθανώς η βιοχημική «πληροφορία» στο κυτταρικό περιβάλλον, ώστε να προκαλείται καρκίνος σε ανεπιθύμητους ηγέτες. Στον ασθενή ασκείται καταστολή με πρόκληση τρόμου/σύγχυσης. Η διαρκής εναλλαγή σεναρίων τρόμου και δήθεν ελπίδων (επικοινωνιακή πολιτική διαδοχικών κυβερνήσεων), υπό την καθοδήγηση της τρόικας, προκαλεί ακραία φαινόμενα σύγχυσης, εντείνει τον τρόμο, καταστρέφει κάθε εθνική αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση, συνδυαζόμενη με διαρκή αυτοδιάψευση της πολιτικής και κρατικής ηγεσίας («πατέρα», στηρίγματος του έθνους).
Το «επικοινωνιακό» πρόγραμμα αποβλέπει στην ενστάλαξη πένθους (για την απώλεια της χώρας), που καθιστά ανώφελη προσπάθεια συγκροτημένης διάσωσής της (διακοπή μνημονίου, επαναδιαπραγμάτευση, ρήξη αν δεν επιτευχθεί), εκμηδενίζει κάθε κοινωνικό κεφάλαιο (αμοιβαία εμπιστοσύνη), πολλαπλασιάζει ιδιοτελείς («καρκινικές») αντιδράσεις, ενθαρρύνοντας τον «κοινωνικό αυτοματισμό». Κεντρικό υποστηρικτικό ρόλο παίζει η ενοχή («όλοι μαζί τα φάγαμε», «εμείς φταίμε») προκαλώντας «αυτοάνοσες» αντιδράσεις, καταθλιπτική διοχέτευση της επιθετικότητας στον εαυτό μας (εξ αυτού έχουμε αυτοκτονίες, όχι δολοφονίες), αποτρέποντας εξωτερική διοχέτευση της οργής (εξέγερση).
Αν δεν εφαρμοζόταν ένα τέτοιο σύνθετο σύστημα επικοινωνιακής χειραγώγησης, ο άρρωστος θάσπαγε κάποια στιγμή τα σωληνάκια, θα σκότωνε τον γιατρό και θάκανε μπάχαλο το ευρωπαϊκό νοσοκομείο, που μοιάζει απελπιστικά με θάλαμο αερίων. Παρόλη την «κούρα», ο άρρωστος έκανε έναν πρώτο καυγά στις 28.10.11, με τη δύναμη του ‘Όχι των προγόνων του, ανάγκασε να του φέρουν νέους γιατρούς, αντικαθιστώντας τον πρώτο που τούλεγε ότι θα τον κάνει καλά σε ένα χρόνο (έξοδος στις αγορές). Τώρα, οι καινούριοι γιατροί λένε όλο και πιο παράλογα πράγματα, προσπαθούν να τον αποβλακώσουν, μιλώντας αίφνης για ανάπτυξη (κυριολεκτικό αντίθετο της ύφεσης) εν μέσω  της μεγαλύτερης ύφεσης στην ιστορία! Ο άρρωστος είναι σχεδόν βέβαιος ότι πάει στον θάνατο, αλλά στην πραγματικότητα, η διάψευση των διαβεβαιώσεων, σε συνδυασμό με τον όλο και πιο προφανή παραλογισμό του επίσημου, δημόσιου λόγου, τον αποτρελλαίνει. «Παραδόξως», είναι το ίδιο το γκρέμισμα των αυταπατών που τον τρομάζει, τον παραλύει, τον αποθαρρύνει όλο και περισσότερο, πείθοντάς τον ότι δεν υπάρχει λύση, άρα ας μη σκέφτεται το πρόβλημα.
Το έργο μοιάζει πια με γκραν-γκινιόλ, με πλοκή αντάξια ενός Κάφκα, μια διαδοχή ονείρων και παραισθήσεων, όπως αυτή που χαρακτηρίζει την Πείνα του Κνουτ Χάμσεν, ή την τραγική ιστορία πρώην παλληκαριών που, αφού «σπάσουν» στα χέρια των βασανιστών, βυθίζονται στον σαδομαζοχισμό, χωρίς άλλο ρόλο να μπορούν πια να παίξουν από αυτόνα του χαφιέ. Πίσω από τη φαινομενική «ηρεμία» του ελληνικού λαού, τρομακτικές καταστροφές συντελούνται στον ατομικό και συλλογικό ψυχισμό, που ένας Θεός ξέρει που θα βγάλουν (πολύ επίκαιρη η επανεκδοθείσα «Ψυχοπαθολογία της Πείνας, του Φόβου και του ‘Αγχους», συλλογικό έργο τεσσάρων ψυχιάτρων για την Κατοχή).
Υπάρχει στενή σύνδεση-αλληλεπίδραση «ψυχικού» και οικονομικού προγράμματος. Η δομή ενός προγράμματος «σοκ και δέους» (Κλάιν), όπως το εφαρμοζόμενο - πιλοτικά για τον «πρώτο κόσμο» - προϋποθέτει ότι ο λαός θα βρίσκεται προ όλο και μεγαλύτερων υλικών, νομικών, πολιτικών, αντικειμενικών δυσκολιών να διακόψει το πρόγραμμα, η χώρα θα εξασθενεί ταχύτερα από την ανάπτυξη αντιδράσεων, για να μπορεί διαρκώς ο φόβος να νικά τον ορθολογισμό, εγκλωβίζοντας το αγωνιούν υποκείμενο στη «δίνη θανάτου».
Μερικοί πιστεύουν ότι η εξέγερση δεν θάρθει ποτέ, ο ελληνικός λαός θα συνεχίσει «ομαλά» τη συλλογική του, υλικο-ηθική αυτοκτονία. Η παθητικότητα κυριαρχεί ακόμα. Προ διετίας, μια πλειοψηφία απαντούσε ότι χρειαζόταν επανάσταση στη χώρα, ήθελαν όμως να την κάνει κάποιος άλλος. Ενδόμυχα πίστευαν ότι η Ευρώπη θα μας σώσει τελικά. Τώρα αρχίζει να ακούγεται, πρώτη φορά μετά την πτώση της κυπροκτόνου, αμερικανοκίνητης χούντας, η ευχή «μια ερπύστρια να τους πατήσει». Και στις δύο περιπτώσεις, ο ‘Ελληνας δεν νοιώθει δύναμη και σιγουριά να κάνει κάτι, περιμένει «εξωτερικό» σωτήρα.
Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με σιγουριά το μέλλον. Η φαινομενική ηρεμία, η απάθεια που τράβηξε ήδη πολύ περισσότερο από ότι πολλοί περίμεναν, δεν φέρει από μόνη της την εγγύηση της διαιώνισής της. Μπορεί, αντίθετα, να συνιστά τη σημαντικότερη ένδειξη για μελλοντικό τσουνάμι, καθυστέρηση και παθητικότητα να είναι ένδειξη των αντιστάσεων, των ισχυρών φραγμάτων που χρειάζεται να σπάσουν για να γίνει έκρηξη, δηλαδή του πόσο μεγάλη θα είναι και πόσα θα συμπαρασύρει στο διάβα της. Στη φυσική η μάζα είναι μέτρο της αδράνειας – όσο πιο μεγάλη τόσο χρειάζεται συσσώρευση μεγάλης ενέργειας να την κινήσει, αλλά και τόσο μεγαλύτερη η ορμή της όταν κινηθεί. ‘Οσο δύσκολο να ξεκινήσει, τόσο δύσκολο θα είναι να σταματήσει.
Υπάρχουν τρεις παράμετροι που δεν εξετάσαμε στο παραπάνω άρθρο, που θα «συνεξαρτήσουν» το τελικό αποτέλεσμα. Είναι
α) οι δομές αλληλεγγύης, ισχυρό κοινωνικο-ψυχικό αντίσωμα στο πρόγραμμα κοινωνικού θανάτου,
β) οι ενδεχόμενες πρόοδοι της συνείδησης και η συγκρότηση ηγετικού εθνικού υποκειμένου,
γ)  η παροχέτευση της οργής σε «τρίτες» κατευθύνσεις (μετανάστες, «στρατηγική εσωτερικής έντασης», τυφλός «αντιγερμανισμός-αντιευρωπαϊσμός», ελληνοτουρκική ένταση).


* Δημοσιογράφος, συνεργάτης ΕΛ.Κ.Ε.Δ.Α.
www.elkeda.gr