Κυριακή 9 Μαρτίου 2014

Μία προσέγγιση της ουκρανικής κρίσεως


oukraniaγράφει ο Χρήστος Καρανικόπουλος στο www.ideapolis.info
Οι ραγδαίες κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις που έλαβαν χώρα τις τελευταίες εβδομάδες στην Ουκρανία, πυροδότησαν μία γενικευμένη γεωπολιτική ένταση στην περιοχή, η οποία οδήγησε στην άμεση παρέμβαση Ρωσίας και ΗΠΑ. Σε συνέχεια της "πορτοκαλί επανάστασης" του 2004, η βραχύβια μετασοβιετική σύγχρονη ιστορία της χώρας αποδεικνύεται ιδιαίτερα επεισοδιακή, αναδεικνύοντας τις ξεχωριστές γεωστρατηγικές, εθνοτικές και κοινωνικοπολιτικές παραμέτρους που την καθορίζουν...


Καθώς η κρίση γενικεύτηκε και πέρασε σε δεύτερη φάση, το επίκεντρο του ενδιαφέροντος μετατοπίστηκε από την πλατεία Μαϊντάν στη χερσόνησο της Κριμαίας. Το διακύβευμα των γεγονότων δεν αφορά πλέον στις ισορροπίες που θα προκύψουν στη νομή της εξουσίας μετά την πτώση του Γιανουκόβιτς, όπως στόχευαν ΗΠΑ και ΕΕ, αλλά στην ενδεχόμενη διχοτόμηση της Ουκρανίας, η οποία φαντάζει πολύ πιθανή, στο κατά πόσο αυτή θα επιτευχθεί αναίμακτα και στο τι είδους γεωπολιτικές αλλαγές θα σηματοδοτήσει, όχι μόνο στην περιοχή αλλά σε πανευρωπαϊκό, αν όχι παγκόσμιο, επίπεδο.
Οι αναλύσεις επί της ουκρανικής κρίσεως, ανάλογα με τη σκοπιά του υπογράφοντος, άλλοτε διαφωτίζουν και άλλοτε συσκοτίζουν περισσότερο την κατάσταση, μια και η προπαγάνδα έχει επιστρατευτεί για τα καλά από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, επαναφέροντας στη μνήμη ψυχροπολεμικές καταστάσεις. Προσπαθώντας να προσεγγίσουμε με διαύγεια και ψυχραιμία ένα πολύπλοκο ζήτημα, το οποίο επηρεάζεται από αρκετές παραμέτρους ιδιαίτερου τοπικού και ιστορικού χαρακτήρα, είναι καλό να ξεκαθαρίσουμε ορισμένα θέματα:
Το γεγονός ότι η εξέγερση στην Ουκρανία υποδαυλίστηκε πρωτίστως από τον αμερικανικό παράγοντα, ως συνέχεια της παρεμβατικής πολιτικής αποσταθεροποίησης που ακολουθεί η Ουάσινγκτον, είναι αυταπόδεικτο. Είναι προφανές ότι η κρίση στην Ουκρανία εντάσσεται στο ίδιο πλαίσιο με τις υποκινούμενες επαναστάσεις σε Τυνησία, Αίγυπτο και Συρία. Η διαφοροποίηση στη συγκεκριμένη περίπτωση έγκειται στο γεγονός ότι η κρίση μεταφέρεται από τη Μέση Ανατολή στο "μαλακό υπογάστριο" της Ρωσίας, κλιμακώνοντας επικίνδυνα το γεωπολιτικό σκάκι μεταξύ των δύο αντιπάλων. Εάν στην περίπτωση της Συρίας η παρέμβαση Πούτιν απεδείχθη καταλυτική για την αποφυγή άμεσης ΝΑΤΟϊκής επέμβασης μένει να δούμε εάν ο ηγέτης της Ρωσίας καταφέρει να επιβληθεί το ίδιο αποφασιστικά και επιτυχημένα σε μία κρίση που αφορά στον άμεσο ζωτικό χώρο της πατρίδας του.
Η δεύτερη σημαντική διαφοροποίηση έχει να κάνει με το γεγονός ότι την αιχμή του δόρατος στις αντικυβερνητικές συγκρούσεις στην Ουκρανία δεν την απετέλεσαν μισθοφόροι ισλαμιστές ή κάποιο ετερόκλητο πολύχρωμο πλήθος ακτιβιστών υπέρ των "ανθρωπίνων δικαιωμάτων", όπως συνηθίζεται στις επιχειρήσεις του αμερικανικού παράγοντα, αλλά, αντιθέτως, ένα ισχυρό ουκρανικό εθνικιστικό κίνημα με οργάνωση, εκπαίδευση και αρκετά χρόνια ιδεολογικών και πολιτικών ζυμώσεων στο ενεργητικό του. Ο "Δεξιός Τομέας", ο οποίος αποτελεί οργάνωση – ομπρέλα αρκετών εθνικιστικών συλλογικοτήτων, κατόρθωσε να ξεχωρίσει από το αναιμικό διαμαρτυρόμενο πλήθος της πλατείας Μαϊντάν και, μέσα από πραγματικές μάχες με τις δυνάμεις ασφαλείας του καθεστώτος, να αποτελέσει την πρωτοπορία στην ανατροπή του Γιανουκόβιτς και να επιβάλλει τις θέσεις και τα σύμβολά του.
Το οξύμωρο σχήμα της φαινομενικής συμπόρευσης των εθνικιστών με τα φιλοαμερικανικά συμφέροντα έδωσε την αφορμή για διάφορους χαρακτηρισμούς και σχόλια. Από την αρχική μυωπική στάση των δυτικών ΜΜΕ που ανακάλυψαν τους "νεοναζί" κατόπιν εορτής, αφού ανετράπη ο φιλορώσος Γιανουκόβιτς, μέχρι τους σκεπτικιστές που επέκριναν την εμπλοκή των εθνικιστών ως αφελή ή και υποκινούμενη, η αλήθεια είναι ότι η στάση των Ουκρανών εθνικιστών δίχασε πολύ κόσμο. Οι ψευδείς, παραπλανητικές ή συγκεχυμένες πληροφορίες σχετικά με το τι ακριβώς επικρατεί στην Ουκρανία, επίσης δεν βοηθούν για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων. Το τελευταίο διάστημα έχουμε ακούσει για δήθεν επιθέσεις των εθνικιστών στην ελληνική μειονότητα της Ουκρανίας, οι οποίες τελικώς διαψεύστηκαν, μέχρι και για κάλεσμα των εθνικιστών σε Τσετσένους ισλαμιστές για επίθεση στη Ρωσία, κάτι που επίσης διαψεύστηκε επισήμως. Προτού, λοιπόν, σπεύσουμε να υποστηρίξουμε ή να καταδικάσουμε με φανατισμό τον "Δεξιό Τομέα" και τη στρατηγική του ας έχουμε υπόψη τα εξής:
Καταρχήν, δεν νοείται Ευρώπη χωρίς τη Ρωσία. Πέρα από τους άρρηκτους φυλετικούς, ιστορικούς και πολιτιστικούς δεσμούς, τα γεωπολιτικά συμφέροντα Ευρώπης και Ρωσίας είναι αλληλένδετα. Για να χρησιμοποιήσουμε τα γραφόμενα του Αλαίν Ντε Μπενουά: "Η Ευρώπη χρειάζεται μια ισχυρή Ρωσία, για να επανέλθει στο παραδοσιακό status της μεγάλης δύναμης και του υπολογίσιμου παράγοντα των διεθνών σχέσεων, προκειμένου να διατηρήσει την ανεξαρτησία της και να ξεφύγει από κάθε μορφή προστασίας και εξωτερικές παρεμβάσεις. Το ενδιαφέρον της πρέπει να είναι να γίνει ένας πολιτικός και γεωπολιτικός εταίρος όσο το δυνατόν εγγύτερα στην Ρωσία, με την οποία είναι ήδη συμπληρωματικές οικονομικά και τεχνολογικά". Ως εκ τούτου, η διαχρονική ταύτιση θέσεων μεταξύ Ε.Ε. και ΗΠΑ αποτελεί τεράστιο σφάλμα, το οποίο καθιστά την Ένωση ως τη μεγάλη ηττημένη της κρίσης και τη διατηρεί μικρή, ελεγχόμενη και φοβική.
Σ' αυτό το σημείο, όμως, πρέπει να παρατηρήσουμε πως, παρά το γεγονός ότι οφείλουμε να δούμε θετικά την ευρασιατική προοπτική ως τη μοναδική εφικτή δυνατότητα της Ευρώπης να εδραιώσει τη θέση της, να αποκτήσει ενεργειακή αυτάρκεια και να ξεπεράσει την κρίση που την ταλανίζει, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να δεχτούμε a priori όλες τις ενέργειες της Ρωσίας ως καλώς καμωμένες. Η Ρωσία δεν είναι σε καμία περίπτωση η παραδοσιοκρατική αυτοκρατορία που ευαγγελίζεται ο Ντούγκιν. Ο, εκπαιδευμένος από την KGB, Πούτιν κατόρθωσε μεν να ανορθώσει τη, διαλυμένη από το σοβιετικό καθεστώς, χώρα και να ανυψώσει το καταρρακωμένο πατριωτικό αίσθημα των Ρώσων, δημιουργώντας όμως μία νέα γραφειοκρατία, αναδεικνύοντας νέους ολιγάρχες στη θέση των παλαιών και ακολουθώντας ένα μοντέλο κρατικού καπιταλισμού, βασισμένου αποκλειστικά στην εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, μέσω της Gazprom, της Yukos και της Sibneft. Καλό θα ήταν λοιπόν, να μην έχουμε αυταπάτες σχετικά με το καθεστώς του Πούτιν και να το αντιληφθούμε, όχι ως κάτι που θα επιθυμούσαμε να είναι υπεράνω κριτικής, αλλά ως το αναγκαίο αντίπαλο δέος των ΗΠΑ για την, επίσης αναγκαία, αλλαγή των γεωπολιτικών ισορροπιών σε πανευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο.
Η στήριξη της Ρωσίας στο ξεκάθαρα διεφθαρμένο καθεστώς του Γιανουκόβιτς απεδείχθη λάθος. Κι αν υπάρχει κάποιο είδος αξιολόγησης λαθών στην περίπτωση της Ουκρανίας, τότε σίγουρα αυτό είναι το μεγαλύτερο λάθος και όχι η αγωνιστικότητα των Ουκρανών εθνικιστών ενάντια σε ένα τυραννικό καθεστώς, η οποία συνέπεσε με τα αμερικανικά συμφέροντα. Εξάλλου, η επόμενη ημέρα είναι αυτή που θα κρίνει τα πάντα: Το κατά πόσο ο "Δεξιός Τομέας" θα μπορέσει να επηρεάσει τις καταστάσεις στο εσωτερικό της Ουκρανίας, θα ξεφύγει από τη σκόπελο του σωβινισμού και θα αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις εξωτερικά επιβαλλόμενες φιλοατλαντικές δυνάμεις. Αλλά, κυρίως, και το κατά πόσο η Ρωσία θα μπορέσει να διαφυλάξει τα ζωτικά της συμφέροντα χωρίς να πέσει στην ψυχροπολεμική παγίδα που της στήνουν οι ΗΠΑ, απομακρυνόμενη από την Ευρώπη.
Ολοκληρώνοντας το συλλογισμό μας, πρέπει να τονίσουμε ότι σκοπός του κειμένου δεν είναι να στρογγυλέψει τις γωνίες, να κρατήσει ίσες αποστάσεις ή να απολογηθεί χάριν κάποιας ιδεολογικής υποχρέωσης. Ούτε όμως είναι συνετό το να προδικάζουμε προθέσεις και καταστάσεις και να εμφανιζόμαστε ανέξοδα ως φωτεινοί παντογνώστες επί παντός επιστητού. Μια ματιά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και σε διάφορες εγχώριες ιστοσελίδες εθνικοπατριωτικών αποχρώσεων καταδεικνύει πως για ένα ζήτημα το οποίο μας αφορά μεν άμεσα, αλλά συμβαίνει μερικές χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, είναι αρκετοί αυτοί που γεμάτοι φανατισμό και αλαζονεία επιλέγουν το δρόμο του διχασμού.
Η παρτίδα γεωπολιτικού σκακιού μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας έχει αρκετές κινήσεις ακόμα για να καταλήξει σε ματ για τη μία ή την άλλη πλευρά. Κάθε κίνηση πυροδοτεί μία διαφορετική εξελικτική διαδικασία, η οποία από τη μεριά της οδηγεί τη ροή των γεγονότων σε διαφορετικά μονοπάτια. Το βασικό ερώτημα, όμως, αφορά στο τι είδους Ευρώπη θέλουμε. Εάν επιθυμούμε τη μεγάλη ενωμένη Ευρώπη των εθνών, τότε πρέπει να απορρίψουμε το σωβινισμό και να εργαστούμε για την ανατροπή των ισορροπιών στην προβληματική, γραφειοκρατική, αμερικανόδουλη ηγεμονία της Γερμανίας στην Ε.Ε. Ο καθένας από την πατρίδα του και όλοι μαζί με συνείδηση της κοινής καταγωγής και της κοινής μοίρας. Σ' αυτό το πλαίσιο, η προσέγγιση Ρωσίας και Ευρώπης είναι μονόδρομος. Δεν γίνεται όμως σε καμία περίπτωση αυτή να επιτευχθεί μέσω μίας άκριτης εσχατολογικής πουτινολαγνείας, διότι σ' αυτή την περίπτωση, θα αποδειχτεί εξίσου προβληματική με την παρούσα κατάσταση.

www.elkosmos.gr

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου