Γιατί οι Η.Π.Α. κάνουν τους… Κινέζους απέναντι στη Βόρειο Κορέα

Για να καταλάβουμε το πώς η δυναμική της ανόδου της κινέζικης δύναμης, θα επηρεάσει την Αμερική, χρειαζόμαστε μία πιο λεπτομερή κατανόηση των κινεζικών ιστορικών πρότυπων.
Ακριβώς όπως  δύο βασικές καταστάσεις εναλλάσσονται στην κινεζική ιστορία – τοπικές (εμφύλιες) συγκρούσεις έναντι περιόδων αυστηρού συγκεντρωτισμού - έτσι υπάρχουν δύο χαρακτηριστικές πτυχές στην κινέζικη γεωπολιτική σκέψη...

Η πρώτη, που σχετίζεται με την περίοδο των τοπικών συγκρούσεων, είναι ένα είδος νοοτροπίας των συνόρων, μια εξωστρεφής δύναμη που αναζητά σαφή σύνορα και τρόπους κυριαρχίας. Η δεύτερη, που σχετίζεται με τον συγκεντρωτισμό, είναι μια εσωστρεφής τάση-που  αντιπροσωπεύει την επιθυμία να οργανωθούν τα πράγματα σε μία διασυνδεδεμένη ιεραρχία, να συνειδητοποιηθεί το μέγεθος της χώρας και να ελεγχτούν όλα όσα την αφορούν ή αλλιώς να αποκλειστεί ό,τι δεν μπορεί να ελεγχτεί.

Ο τρόπος λειτουργίας του  μοτίβου της κινεζικής ιστορίας, μας δίνει μια λεπτομερή περιγραφή οκτώ σταδίων:
Ανταγωνιστικός διχασμός στην τεράστια κινέζικη ενδοχώρα
Ο πόλεμος και η επιβολή της ενότητας μέσα από την κατάκτηση
Συγκέντρωση και οργάνωση
Οικονομική ανάπτυξη και προβολή δύναμης
Στρατιωτική και πολιτική ανάπτυξη που καθορίζεται από την οικονομική δυναμική
Υπερεπέκταση, ήττα λόγω λογιστικών ορίων
Οικονομική εσωτερίκευση και απομονωτισμός
Στασιμότητα και σταδιακή κατάρρευση

Αυτή την ίδια ακριβώς πορεία μπορεί να δει κανείς στις περιόδους των Χαν, Τανγκ, Ming, και Manchu. Κατά την περίοδο των Τανγκ (618-907) η οικονομική ανάπτυξη και προβολή στην κεντρική Ασία οδήγησαν σε στρατιωτικές εκστρατείες για τον έλεγχο αυτής της διαδρομής, δημιουργώντας μια διευρυμένη ζώνη εξουσίας της Κίνας μέχρι τα βάθη της κεντρικής Ασίας, που αργότερα έγινε γνωστή ως ο Δρόμος του Μεταξιού. Παρομοίως, η επιθυμία των Μινγκ (1368-1644) για τον έλεγχο της οικονομικής τους δύναμης, τους  οδήγησε στα αλλόκοτα ναυτικά σχέδια του Zheng He που ταξίδεψε εκτεταμένα στον Ινδικό Ωκεανό. Και στις δύο περιπτώσεις, επήλθε μία υπερεπέκταση, που ακολουθήθηκε από την οικονομική εσωτερίκευση και τον απομονωτισμό, με την συνέχεια να είναι μία περίοδος  στασιμότητας και τελικά παρακμής.

Η σύγχρονη Κίνα κινείται σήμερα από τον 4ο προς το 5ο από αυτά τα στάδια, το οποία απαιτεί στρατιωτική και πολιτική ανάπτυξη που καθορίζεται από την οικονομική δυναμική. Σε αντίθεση με τις περιόδους των το Tang και των Μινγκ, η οικονομική δυναμική της Κίνας αυτή τη φορά είναι πραγματικά παγκόσμια και πολλαπλών κατευθύνσεων με τα κινεζικά προϊόντα να φθάνουν σε κάθε μέρος του πλανήτη. Ένας διάδρομος μέσω της κεντρικής Ασίας ή μερικές δειλές εισβολές από τα πλοία της στον Ινδικό Ωκεανό δεν θα είναι αρκετά. Η λογική της κινεζικής ιστορίας απαιτεί τουλάχιστον ένα μερίδιο στην ωκεάνια ζώνη. Αυτό σημαίνει ότι ο τρισχιλιετής ιστορικός ρυθμός της Κίνας  θα διασταυρωθεί τώρα με τη δεύτερη (φάση της) Ωκεανική Αυτοκρατορία, τις ΗΠΑ. Το φυσικό σημείο της έντασης είναι η ασιατική ακτή, ειδικά η Κορέα και η Ιαπωνία.

Η  Αμερική μπορεί να συνεχίσει να κρατά καθηλωμένο τον κινέζικο Δράκο και να απολαμβάνει τα προνόμια του ότι είναι η παγκόσμια υπερδύναμη. Και αυτό κάνει, υπερασπιζόμενη την Νότια Κορέα. Μία τυχόν έξοδος από την Κορέα θα μπορούσε να δημιουργήσει μια δυναμική που θα ίσως θα είχε ως αποτέλεσμα η Αμερική να εγκαταλείπει και την Ιαπωνία δίνοντας ουσιαστικά το μισό  της παγκόσμιας ηγεμονίας της μαζί με τα οικονομικά οφέλη από αυτήν. Αυτό δεν είναι πιθανό να συμβεί για κάποιο χρονικό διάστημα. Οι Κινέζοι το γνωρίζουν αυτό και σχεδιάζουν αναλόγως. Θέλουν να διώξουν τους Αμερικανούς από την αυλή τους και ξέρουν ότι για να το κάνουν, κατά κάποιο τρόπο, θα πρέπει να τους σπρώξουν. Εδώ έρχεται ο ρόλος της  Β. Κορέας. Αλλά πρώτα ας εξετάσουμε τις πιο συμβατικές μεθόδους της Κίνας για την επίτευξη αυτών που θέλει.

Πρώτον, είναι η δραστική βελτίωση των στρατιωτικών δυνατοτήτων της, ιδίως στην ικανότητά της να προβάλλει εκτός Κίνας την δύναμή της. Είναι, επίσης, η δημιουργία συμμαχιών με άλλες δυνάμεις της Ευρασίας, κυρίως τη Ρωσία και το Ιράν. Με αυτές τις χώρες που δεν μπορεί να συμμαχήσει διπλωματικά επιδιώκει να τις ενσωματώσει οικονομικά μέσω της αύξησης των εμπορικών και επιχειρηματικών δεσμών. Αυτές περιλαμβάνουν τη Νότια Κορέα και την Ιαπωνία, οι οποίες κάνουν τώρα πολύ περισσότερες “δουλειές” με την Κίνα από ότι με την Αμερική και  εξαρτώνται οικονομικά ολοένα και περισσότερο από αυτήν με τον ίδιο τρόπο που είναι στρατιωτικά και διπλωματικά εξαρτημένες από την Αμερική. Η Κίνα επίσης όλο και περισσότερο αναζητά τρόπους για την επέκταση της πολιτιστικής της δύναμης, ιδίως στην Ασία.

Με την πάροδο του χρόνου αυτές οι συνεχιζόμενες τάσεις, θα φέρουν τα πράγματα σε ένα κομβικό σημείο. Στη συνέχεια, το κύριο πρόβλημα για την Κίνα θα είναι αυτό της αδράνειας, του να πρέπει να ταρακουνήσει τα πράγματα για να τα φέρει στην τροχιά που βρίσκονται τα δικά της συμφέροντα. Ακόμα και αν η Κίνα κυριαρχεί στην οικονομία της Ιαπωνίας, αυτό δεν θα σημαίνει τίποτα αν η Ιαπωνία εξακολουθεί να είναι εξαρτώμενη από την Αμερική και την στρατιωτική της δύναμη. Και ας μην ξεγελιόμαστε: Ο κύριος κινεζικός στρατηγικός στόχος είναι το να αποσπάσει την Ιαπωνία από την Αμερική. Λόγω αυτού του γεγονότος, σχεδόν ο,τιδήποτε κάνει η Κίνα πρέπει να ερμηνεύεται υπό το πρίσμα αυτό, χωρίς να έχει σημασία το πόσο αντιπαραγωγικό φαίνεται.

Πέρυσι υπήρχαν μαζικές αντι-ιαπωνικές διαδηλώσεις και ταραχές στην Κίνα. Αυτά τα γεγονότα φαινομενικά πυροδοτήθηκαν από Ιαπωνικές ενέργειες σε ορισμένες αμφισβητούμενης κυριαρχίας βραχονησίδες (κρίση τύπου Ιμίων). Αλλά σε μια χώρα που ελέγχονται πλήρως τα μέσα ενημέρωσης και ως εκ τούτου η κοινωνική διάθεση, είδαμε ουσιαστικά την κινεζική κυβέρνηση να εξαπολύει τακτικές όχλου. Οι ταραχές προκάλεσαν κάποια ζημιά στις οικονομικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών, αλλά αυτή ήταν ελάχιστη. Πολύ πιο σημαντική ήταν η συναισθηματική επίδραση στην Ιαπωνία. Οι ταραχές προηγήθηκαν των Ιαπωνικών εκλογών και βοήθησαν στην εκλογή του πιο εθνικιστή Σίνζο Άμπε ως πρωθυπουργού.

Εκ πρώτης όψεως, μια τέτοια τακτική κάνει την Ιαπωνία πιο θερμή οπαδό της Αμερικάνικης συμμαχίας, και πολλές από τις τοπικές εκστρατείες εναντίον αμερικανικών στρατιωτικών βάσεων “πέθαναν”, αλλά η μακροπρόθεσμη κινεζική στρατηγική είναι το να αναγκάσει την Ιαπωνία να αποκτήσει το δικό της πυρηνικό οπλοστάσιο. Ως πυρηνική δύναμη η Ιαπωνία θα δεν είναι πλέον το υποχείριο της Αμερικής όπως τώρα. Η υποδαύλιση  των εθνικιστικών τάσεων στην Ιαπωνία κάνει το παραπάνω πιο πιθανό και σχετικά εύκολο να γίνει: Η χρήση αποκρουστικών όχλων που καταστρέφουν την Ιαπωνική περιουσία, χρησιμοποιώντας προσβλητικά συνθήματα έχει ένα μεγάλο συναισθηματικό αντίκτυπο στους Ιάπωνες, που είναι πολύ ευαίσθητοι σε τέτοιου είδους γεγονότα. Αλλά το απλά να κάνουν την Ιαπωνία να θυμώσει με αυτόν τον τρόπο εν μέρει αντισταθμίζει την τάση για την οικονομική της ενσωμάτωση. Εδώ έρχεται ξανά ο ρόλος της Β. Κορέας. Δίνει στόχο στον φόβο και σχήμα στον θυμό – καθώς και την δυνατότητα άρνησης για τους Κινέζους.

Η εμφάνιση ενός ανισόρροπου δικτάτορα στο κατώφλι της Ιαπωνίας με ένα πυρηνικό οπλοστάσιο εξυπηρετεί δύο σημαντικές λειτουργίες. Πρώτον, χρησιμεύει για να αποκαλύψει την κενότητα της αμερικανικής ισχύος. Παρά το status της υπερδύναμης, αυτό ήταν κάτι που η Αμερική ήταν ανήμπορη να αποτρέψει. Δεύτερον, κάνει τους Ιάπωνες να αναρωτιούνται αν θα μπορούσε η Αμερική να αποτρέψει πραγματικά μια επίθεση της Βόρειας Κορέας ή ένα πυρηνικό πλήγμα κατά  της Ιαπωνίας. Θα κινδύνευε η ίδια και το προσωπικό της για λογαριασμό της Ιαπωνίας; Αυτό κάνει την ιδέα του να έχει η Ιαπωνία το δικό της πυρηνικό οπλοστάσιο πιο θελκτική για τους περισσότερους Ιάπωνες. Κάτι το οποίο όπως προείπαμε, θα είναι ένα τεράστιο βήμα για την ανεξαρτησία της Ιαπωνίας από την Αμερικανική Αυτοκρατορία.

Ερωτήσεις για το βαθμό στον οποίο ο Κίμ ελέγχεται ή συνεργάζεται με τους Κινέζους, πάντα θα υπάρχουν.  Αλλά μία σοβαρή qui bono (ποιός ωφελείται) ανάλυση δείχνει ότι υπάρχει συνεργασία μεταξύ των δύο, με την Κίμ να χρησιμεύει ως το “μαύρο πρόβατο” της Κίνας, αμφισβητώντας την Αμερικάνικη δύναμη με την ίδια την ύπαρξή του και την συμπεριφορά του, ενώ κρύβεται στη σκιά της Κίνας.
Ορισμένοι αναλυτές λένε ότι ο Βορειοκορεάτης ηγέτης έχει στριμώξει τον εαυτό του σε μια γωνία γράφοντας επιταγές που δεν μπορεί να εξαργυρώσει και ότι κινδυνεύει να ατιμαστεί υποχωρώντας ή να υποστεί μια στρατιωτική συντριβή αν δεν το κάνει. Αυτοί οι αναλυτές αγνοούν τον ρόλο που η Κίνα μπορεί να παίξει σε οποιαδήποτε πολεμική κατάσταση.

Αν ο Κίμ Γιόνγκ εξαπολύσει κάποιο είδος επίθεσης στη Νότια Κορέα ή την Ιαπωνία, οι χώρες αυτές, μαζί με την Αμερική, μπορεί να προβούν σε αντίποινα. Αλλά τα αντίποινα αυτά μπορούν να φτάσουν μόνο μέχρι εκεί που υπάρχει η άδεια της Κίνας, η οποία μπορεί να παρέμβει με τον ρόλο του ειρηνοποιού. Με άλλα λόγια, οποιαδήποτε στρατιωτική σύγκρουση θα είναι εξαιρετικά περιορισμένης διάρκειας. Ακόμη και αν η Βόρεια Κορέα έχει μεγαλύτερες απώλειες και μεγαλύτερη ζημιά, το καθεστώς του Κιμ θα εξακολουθεί να είναι άθικτο και θα είναι σε θέση να δείχνει με υπερηφάνεια τα σημάδια της μάχης και να μιλά για νίκη, αφού πάλεψε με μια υπερδύναμη και είναι ακόμα όρθιο.

Αυτά τα γεγονότα στην συνέχεια θα δυσφημήσουν ακόμη περαιτέρω την Αμερική και την στρατιωτική της ομπρέλα και θα σπρώξουν την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα στο να δουν όλο και με καλύτερο μάτι την δική τους άμυνα και τις σχέσεις τους με την Κίνα ως τον πιο σίγουρο δρόμο για την ειρήνη και την ευημερία.
Φυσικά κάποιος θα μπορούσε  να πεί ο Βορειοκορεάτης δικτάτορας είναι ένας τρελός που κάνει ό,τι ο ίδιος θέλει. Το γεγονός όμως ότι κάνει αυτό που κάνει σε αυτόν το συγκεκριμένο τόπο και χρόνο δείχνει ακριβώς το αντίθετο, και υποδεικνύει το σημείο μέχρι του οποίου θα φτάσουν οι Κινέζοι για να επιτύχουν τους στόχους τους.

Δημήτρης Παπαγεωργίου

www.elora.gr