H τρόικα πρέπει να λογοδοτήσει για τα έργα της

Ο Τζέιμς Κ. Γκαλμπρέιθ, ανώτατος μελετητής στο διεθνούς κύρους Levy Economics Institute του Bard College στη Νέα Υόρκη και καθηγητής στην έδρα Lloyd M. Bentsen Jr. Κυβερνητικών/Επιχειρηματικών Σχέσεων του Πανεπιστημίου του Τέξας στο Οστιν είναι ένας από τους πλέον διακεκριμένους οικονομολόγους της εποχής μας καθώς και γνώστης της ελληνικής και ευρωπαϊκής οικονομικής πραγματικότητας. Σε μια αποκλειστική συνέντευξη για την «Οικονομία», μιλήσαμε για την κρίση στην Ελλάδα, τις εξελίξεις στην Ευρωζώνη, και τις προεδρικές εκλογές 2012 στις ΗΠΑ....

Θεωρείτε την κρίση της Ελλάδας ένα αμιγώς «ελληνικό» ή κυρίως ευρωπαϊκό πρόβλημα;
Η κρίση που ξέσπασε το 2009 ήταν κάτι παραπάνω από ένα ελληνικό ή ακόμα και ευρωπαϊκό πρόβλημα, δίχως αυτό να αναιρεί τα εγχώρια οικονομικά προβλήματα ή τις ατέλειες της νομισματικής ένωσης. Το πρόβλημα εντοπίζεται στο παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα και στις αγορές κεφαλαίων. Οι τράπεζες και οι αγορές κεφαλαίων λειτουργούν πλέον όχι ως μηχανισμοί προώθησης των οικονομιών αλλά, τουναντίον, ως φορείς που συρρικνώνουν την οικονομική ανάπτυξη αποσκοπώντας μέσω κερδοσκοπικών κινήσεων στη μεγιστοποίηση του κέρδους τους.

Το ζήτημα είναι η απόλυτη κυριαρχία του χρηματοοικονομικού συστήματος πάνω στις πραγματικές οικονομίες. Είναι ένα ζήτημα που δεν έχει μελετηθεί όσο θα έπρεπε και αποτελεί τον κορμό του επόμενού μου βιβλίου. Η κρίση που ξέσπασε στην Ευρωζώνη είναι πρωτίστως τραπεζική κρίση, την οποία η ΕΕ όχι μόνο δεν αντιμετώπισε εγκαίρως, όπως έκαναν οι ΗΠΑ, αλλά προσπάθησε και να την αγνοήσει. Μάλιστα, όταν αποφάσισε να ενεργοποιηθεί ο στόχος ήταν η τιμωρία των «σπάταλων» Ελλήνων.
Ποια είναι η άποψή σας για την εφαρμογή μέτρων λιτότητας, ιδίως σε μια περίοδο βαθιάς ύφεσης;
Η λιτότητα ως μέτρο οικονομικής πολιτικής για τη δημοσιονομική εξυγίανση είναι αυτό που αποκαλούμε «crackpot idea», την οποία ενστερνίζεται εδώ και δεκαετίες το ΔΝΤ και έχει γίνει πλέον επίσημο δόγμα της ευρωπαϊκής πολιτικής. Οι εμμονές με τα ελλείμματα και το χρέος οδηγούν τις οικονομίες σε συρρίκνωση και σε πτώση του βιοτικού επιπέδου. Τα μέτρα λιτότητας δεν έχουν αποδώσει πουθενά θετικά αποτελέσματα, ενώ κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει το γεγονός ότι η Ελλάδα μπορεί ενδεχομένως να χρησιμοποιείται ως πειραματόζωο για μελλοντικές εξελίξεις στην υπόλοιπη ευρωπαϊκή νομισματική ένωση. Οι μειώσεις μισθών και συντάξεων, η αύξηση του εργατικού ωραρίου, η μεγιστοποίηση της εκμετάλλευσης και η γενικότερη διάλυση των εργασιακών συνθηκών, δεν έχουν απολύτως τίποτα να κάνουν με τη δημοσιονομική εξυγίανση και τη σταθεροποίηση.
Και στη δημοκρατία την ίδια, θα πρόσθετα εγώ...
Ναι, βέβαια. Σε μια δημοκρατία, οι εκπρόσωποι της τρόικας θα έπρεπε να είχαν κληθεί από μια εξεταστική επιτροπή να εξηγήσουν τις πολιτικές που εφαρμόζουν. Για παράδειγμα, έχω καταθέσει αρκετές φορές σε επιτροπές του αμερικανικού Κογκρέσου για ζητήματα δημοσιονομικής πολιτικής. Καμία κυβέρνηση και καμία Αρχή δεν έχει το δικαίωμα σε μια δημοκρατία να ενεργεί με τη λήψη μέτρων που δρουν αρνητικά στην οικονομική ευημερία δίχως να εξηγεί δημοσίως τις θέσεις της. Με ποιον τρόπο, για παράδειγμα, συνεισφέρει η αύξηση των ωρών εργασίας και η απελευθέρωση της εργασίας στη μείωση των δαπανών; Η τρόικα θα έπρεπε να κληθεί να δώσει εξηγήσεις για τα μέτρα που επιβάλλει, τα οποία είναι παράλογα και επικίνδυνα για μια εθνική οικονομία. Τα μέτρα που λαμβάνονται στην Ελλάδα, την Πορτογαλία, την Ιρλανδία και αλλού βαδίζουν ενάντια στην κοινωνική πρόοδο. Ποια συμφέροντα λοιπόν εξυπηρετούνται με τις εν λόγω πολιτικές;
Παρατηρείται τελευταία μια στροφή στην αντιμετώπιση της φράου Μέρκελ και του Γερμανού υπουργού Οικονομικών προς την Ελλάδα. Εχετε καμία εξήγηση;
Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω πού ακριβώς οφείλεται αυτή η αλλαγή στάσης, αλλά εικάζω πως μπορεί να έχει να κάνει με την ανησυχία τους για τις εξελίξεις στην Ιταλία και ίσως στην Ισπανία. Δεν θα είναι εύκολο να διατηρήσουν τις ισορροπίες με μια διαρκώς σκληρή στάση απέναντι στις χώρες της περιφέρειας. Μπορεί επίσης να θέλουν να προκαταλάβουν μια ενδεχομένως αρνητική έκθεση για την πορεία της δημοσιονομικής προσαρμογής από την τρόικα, και κυρίως από την πλευρά του ΔΝΤ, που είναι η πιο δογματική. Αλλά το ΔΝΤ είναι έτσι κι αλλιώς ένας συμβολικός παίκτης και δεν θα αναλάβει την ευθύνη για την έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη. Μια τέτοια απόφαση θα παρθεί, αν ποτέ παρθεί, μόνο από τη Γερμανία.
Θεωρείτε ότι η έξοδος της Ελλάδας από την Ευρωζώνη θα είχε σήμερα τις καταστροφικές συνέπειες για το ευρώ όπως πολλοί ισχυρίζονταν;
Μια διάλυση της Ευρωζώνης εξαιτίας ενός Grexit είναι ένα πολύ ακραίο σενάριο, και δεν νομίζω να το πιστεύει πραγματικά κανείς αυτό, αλλά υπάρχει ο κίνδυνος της εξάπλωσης κερδοσκοπικών κινήσεων προς τις υπόλοιπες χώρες της περιφέρειας, με τις χρηματαγορές να στοιχηματίζουν ότι η Πορτογαλία ή η Ιρλανδία ή η Ισπανία θα ακολουθήσουν. Αυτό που είναι αναμφισβήτητο γεγονός είναι ότι η Ευρώπη κινείται πλέον με δύο ταχύτητες και μια Ευρωζώνη με δύο νομίσματα είναι ένα πιθανό σενάριο για το μέλλον.
Οι προκλήσεις είναι επίσης μεγάλες και για τις ΗΠΑ, τις οποίες δεν φαίνεται να μπορεί να αντιμετωπίσει ο Ομπάμα, ενώ είναι βέβαιο ότι μια κυβέρνηση ρεπουμπλικάνων θα επιβάλει στη χώρα μια μορφή κοινωνικού Δαρβινισμού.
Τα πράγματα είναι ακριβώς έτσι. Αρχικά, ο Ομπάμα έχει να αντιμετωπίσει μια αδύναμη οικονομία, το ιστορικό των δικών του πολιτικών, και τις καταπατημένες υποσχέσεις του. Θα έπρεπε να είναι εύκολη η επανεκλογή του γιατί απέναντί του είναι ο Ρόμνι, ένας καπιταλιστής αρπακτικό και έχει επιλέξει για αντιπρόεδρό του έναν τύπο που επιθυμεί να καταστρέψει το συνταξιοδοτικό σύστημα. Αλλά εάν ο Ρόμνι είναι ο σερίφης του Νότιγχαμ, ο Ομπάμα σίγουρα δεν είναι ο Ρόμπιν Χουντ. Οι πιο γενναιόδωροι χρηματοδότες της προεδρικής του εκστρατείας το 2008 ήταν τα στελέχη της Goldman Sachs. Τα πιο στενά μέλη του οικονομικού του επιτελείου ήταν πολύ κοντά στον Ρόμπερτ Ρούμπιν, ο οποίος ήταν ο επικεφαλής σύμβουλος στο Citigroup.
Το υπουργείο οικονομικών του Ομπάμα διέσωσε τις τράπεζες, αλλά δεν έκανε σχεδόν τίποτα για κανέναν άλλον. Ο Ομπάμα δεν ήταν ποτέ Δημοκρατικός από την πολιτική παράδοση του New Deal και της Μεγάλης Κοινωνίας. Στα σχέδιά του είναι σίγουρα να συμβιβαστεί με κάποιον τρόπο όσον αφορά το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. Φυσικά, μπορεί ακόμα να επανεκλεγεί γιατί η οξυδέρκειά του και οι ρητορικές του ικανότητες δεν έχουν υποστεί καμία βλάβη, αλλά θα πρέπει να κερδίσει επειγόντως την εμπιστοσύνη του αμερικανικού λαού ότι θα προστατέψει το ασφαλιστικό σύστημα και ότι μπορεί να επαναφέρει την οικονομία σε τροχιά ανάπτυξης.
Ανεργία και ανισότητα τα μείζονα
Το πρόβλημα δεν είναι το έλλειμμα και το χρέος
Κύριε Γκαλμπρέιθ, ποιες είναι οι σκέψεις σας για τις πρόσφατες εξαγγελίες του Ντράγκι; Είναι αρκετά τα πυρομαχικά της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) προκειμένου να σταθεροποιηθεί η κρίση στην Ευρωζώνη;
Ουσιαστικά το ερώτημα είναι εάν μπορεί η ΕΚΤ να δώσει τέλος στην κρίση που μαστίζει την περιφέρεια της Ευρωζώνης. Η άμεση απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι ότι το μπαζούκας της ΕΚΤ δεν μπορεί να αποτρέψει τις κερδοσκοπικές μανούβρες της αγοράς κεφαλαίων.
Θα μπορούσε ίσως να το πετύχει μέσα σε μια πραγματική δημοσιονομική ένωση, αλλά το ζήτημα της ισχύος του χρηματοοικονομικού τομέα είναι αυτό που κυρίως θα πρέπει να απασχολεί σήμερα τις δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις. Οι δυτικές κοινωνίες αντιμετωπίζουν μια πλειάδα από πολύ σοβαρά οικονομικά προβλήματα, και σε αυτά δεν συγκαταλέγονται τα ελλείμματα και το δημόσιο χρέος. Η έλλειψη οικονομικής ανάπτυξης, η ανεργία και οι αυξανόμενες ανισότητες είναι μερικά από τα μείζονα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα ο κόσμος.
Η κύρια πηγή της αυξανόμενης ανισότητας που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια σε όλη την υφήλιο δεν οφείλεται στη βιομηχανική αλλαγή, στην εκπαιδευτική μεταρρύθμιση ή σε γεωπολιτικές μετατοπίσεις, αλλά στη χρηματιστικοποίηση των σύγχρονων κοινωνιών. Από εκεί ξεκινούν όλα τα μεγάλα οικονομικά προβλήματα των σημερινών κοινωνιών.

• Οι εκπρόσωποι της τρόικας θα έπρεπε να είχαν κληθεί από μια εξεταστική επιτροπή να εξηγήσουν τις πολιτικές που εφαρμόζουν
• Η Ευρώπη κινείται πλέον με δύο ταχύτητες και μια Ευρωζώνη με δύο νομί- σματα είναι ένα πιθανό σενάριο για το μέλλον

Χ. Ι. Πολυχρονίου

www.ethnos.gr