Προσχολική αγωγή κατά σχολικής αποτυχίας

Του Χρήστου Πιλάλη, μέλους της ΚΠΕ του ΣΥΝ
Το γεγονός ότι δεκάδες χιλιάδες παιδιά θα μείνουν τη νέα σχολι­κή χρονιά εκτός της προσχολι­κής αγωγής αναδείχθηκε έντονα και από τα στοιχεία που έδωσε πριν από λίγες ημέρες στη δημοσιότητα η Ελλη­νική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης. Το μεγάλο αυτό πρό­βλημα παρουσιάστηκε από τα έντυπα και ηλεκτρονικά ΜΜΕ, με τις περισσό­τερες όμως επισημάνσεις να γίνονται για το...
πολύ σοβαρό κομμάτι της «φύ­λαξης» των μικρών παιδιών, για την οποία στη σημερινή μνημονιακή επο­χή καλείται να πληρώσει η εξαντλημέ­νη οικονομικά οικογένεια κάθε παιδι­ού που δεν εντάσσεται στην προσχο­λική αγωγή.
Μια ιδιαίτερα σημαντική παράμε­τρος του προβλήματος, που σήμερα προκύπτει για ακόμη περισσότερες οικογένειες και πρέπει να αναδειχθεί, είναι ότι εδώ και πολλά χρόνια η ανά­πτυξη θεσμών προσχολικής αγωγής και εκπαίδευσης της πρώιμης παιδικής ηλικίας αποτελεί θεμελιώδες μέτρο πρόληψης της σχολικής αποτυχίας και του λειτουργικού αναλφαβητισμού.

Οι έρευνες
Σύμφωνα με όλες τις έρευνες και παιδαγωγικές θεωρίες, η προσχολική ηλικία αποτελεί κρίσιμη και ουσιαστι­κή περίοδο για την ολόπλευρη ανά­πτυξη του παιδιού. Είναι η σημαντικό­τερη περίοδος του ανθρώπου για την ανάπτυξη θεμελιωδών κινητικών δε­ξιοτήτων, για την απόκτηση σταθερού συναισθηματικού υπόβαθρου, για την ανάπτυξη του εγκεφάλου και τη νοητι­κή και γλωσσική ανάπτυξη.
Γι’ αυτό η προσχολική αγωγή δεν θεωρείται απλώς πρόδρομος του σχο­λείου, αφού στη συγκεκριμένη περίο­δο της ζωής του το παιδί μαθαίνει και αναπτύσσεται σε όλους τους τομείς: φυσικό, κοινωνικό, συναισθηματικό, αισθητικό και νοητικό. Η καλύτερη ανάπτυξη σε αυτή την περίοδο συμ­βαίνει όταν τα παιδιά έχουν ευκαιρίες να αναπτύσσουν θετικές σχέσεις με άλλα νήπια και ενηλίκους και να εξε­ρευνούν   ενδιαφέροντα περιβάλλοντα, όπου έχουν πολλά πράγματα να κάνουν και να μάθουν. Οι εμπειρίες των παιδιών στην προσχολική ηλικία δεν επηρεάζουν μόνο την κατοπινή σχολική διαδρομή τους, αλλά ολόκλη­ρη τη ζωή τους.
Τα αποτελέσματα πολλών και μα­κροχρόνιων ερευνών έδειξαν ότι μι­κρό ποσοστό από παιδιά που είχαν τύ­χει καλής προσχολικής αγωγής αντιμε­τώπισε αργότερα μαθησιακά προβλή­ματα ή εκδήλωσε αντικοινωνική συ­μπεριφορά ή σταμάτησε το σχολείο. Η προσχολική αγωγή επιτρέπει την πρώ­ιμη ανίχνευση πιθανών δυσκολιών του μαθητή και έτσι αποτελεί πολύ σημα­ντικό εργαλείο στην πρόληψη της σχο­λικής εγκατάλειψης.

Οι εθνικές πολιτικές
Τα σχετικά πορίσματα προκάλεσαν το παγκόσμιο ενδιαφέρον για την προ­σχολική αγωγή και έτσι πολλές χώρες τη νομοθέτησαν με σαφήνεια και πλη­ρότητα. Σε μια από αυτές τις χώρες, τη Γαλλία, η εισηγητική έκθεση του σχετι­κού νόμου αναφέρει ότι «το νηπιαγω­γείο παίζει ρόλο καταφανώς υπέρ των λιγότερο ευνοούμενων παιδιών κα­τά την πρόσβασή τους στη γνώση». Η ανάπτυξη της προσχολικής αγωγής ως μέτρο πρόληψης της σχολικής αποτυ­χίας θεσμοθετείται στην Ισπανία, την Πορτογαλία, την Ιταλία κ.α.
Σε όλες δε τις ευρωπαϊκές χώρες υπάρχει δημόσια προσχολική αγωγή, στις περισσότερες όμως από αυτές αυτή αφορά δυο ηλικιακές κατηγορί­ες ή συνδυασμό των δυο αυτών κατη­γοριών. Είναι οι κατηγορίες 0-3 ετών και 3-6 ετών της προσχολικής αγω­γής, που σε χώρες όπως η Δανία ή η Ισπανία ξεκινά για κάθε παιδί από τις πρώτες εβδομάδες της ζωής του. Σε άλλες χώρες, όπως η Σλοβακία ή το Λίχτενσταϊν, η ένταξη στην προσχολι­κή αγωγή γίνεται έπειτα από τους έξι πρώτους μήνες της ζωής του παιδιού, σε Βουλγαρία, Εσθονία, Λετονία, Λι­θουανία, Αυστρία, Σλοβενία, Σουηδία μόλις κλείσει τον πρώτο χρόνο, ενώ σε Γαλλία και Βέλγιο μόλις κλείσει τα δύο χρόνια.

Η κατάσταση στην Ελλάδα
Στη χώρα μας η προσχολική αγωγή θεωρητικά αρχίζει από τα 2,5 χρόνια, στην πράξη όμως μπορεί και στα 5 χρόνια της ζωής ενός παιδιού, αφού από τότε είναι υποχρεωτική.
Συνήθως αρχίζει και εξελίσσεται σε άθλιες ή κακές κτηριακές εγκατα­στάσεις, διότι την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, σε επίπεδο δημοσίων δα­πανών για την προσχολική αγωγή, η χώρα μας, με 0,1% επί του ΑΕΠ της, κατέχει το αρνητικό ρεκόρ στην Ε.Ε. των «27», της οποίας τα κράτη-μέλη δαπανούν κατά μέσον όρο το 0,5% του ΑΕΠ τους - ενώ η Μάλτα δίνει το 1,5% του ΑΕΠ της και η Δανία το 1%.
Την ίδια χρονική περίοδο - σύμφω­να πάντα με τη Eurostat - η Ε.Ε. των «27» δαπάνησε κατά μέσο όρο σχε­δόν 4.000 ευρώ για την προσχολική αγωγή κάθε παιδιού, ενώ η Ελλάδα με περίπου 1.500 χάνει την (συνήθη σε δείκτες δημοσίων δαπανών) τελευ­ταία θέση από την Εσθονία, που δίνει μόνο χίλια ευρώ για κάθε παιδί της. Τα ρεκόρ ανήκουν στη Μάλτα με πάνω από 9.000 ευρώ για κάθε παιδί, στη Δανία και στη Νορβηγία με σχεδόν 6.000.
Τη δε πολιτική και εκπαιδευτική ευ­θύνη της προσχολικής αγωγής στις χώ­ρες της Ε.Ε. έχει η κεντρική κυβέρνη­ση με τα σχετικό υπουργείο (συνήθως το Παιδείας, ενώ σε κάποιες χώρες το Υγείας για τις ηλικίες 0-3 ετών), εκτός από την Ελλάδα, που έχει παραχωρή­σει τους βρεφονηπιακούς σταθμούς στην εδώ και πολλά χρόνια οικονομι­κά αναιμική Τοπική Αυτοδιοίκηση και την Ισπανία, που στηρίζει όλη την προ­σχολική της αγωγή στους δήμους.
Την τελευταία εικοσαετία αυτό που παρατηρείται στην ελληνική εκ­παίδευση είναι η διεύρυνση των ανι­σοτήτων στη μόρφωση, το οξύ πρό­βλημα του αναλφαβητισμού, η πρώ­ιμη εγκατάλειψη του σχολείου και η σχολική αποτυχία. Η κατάσταση αυτή (ανατροφοδοτείται σήμερα από τη νεοφιλελεύθερη μνημονιακή πολιτική της τρικομματικής κυβέρνησης που αντιμετωπίζει κυνικά τους πολίτες, σημερινούς και αυριανούς.
Η θεσμοθέτηση υποχρεωτικής δι­ετούς προσχολικής δημόσιας εκπαί­δευσης, που θα παρέχεται δωρεάν σε όλα τα παιδιά, σε κτήρια με σύγχρονες και επαρκείς υποδομές και με εξει­δικευμένο προσωπικό είναι ένα πρώ­το θεμελιακό μέτρο που επιβάλλεται να εφαρμοστεί σήμερα σε κατεύθυν­ση αντιστροφής της καταστροφικής πορείας που Ν.Δ., ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ επιχειρούν να μας επιβάλουν. Και αποτελεί μεγαλύτερη προτεραιότητα η εφαρμογή ενός τέτοιου μέτρου από ό,τι η οικονομική κάλυψη των δανει­στών. Είναι προτεραιότητα κοινωνική, γιατί η παιδεία είναι αδιαπραγμάτευτο κοινωνικό αγαθό που πρέπει να παρέ­χεται δωρεάν σε όλες και όλους.
Αλλά ακόμη και υπό το πρίσμα του κυρίου Στουρνάρα αν επιχειρήσει να το δει κανείς, από την πλευρά δηλα­δή των αριθμών και όχι των ανθρώ­πων - χωρίς την απαιτούμενη κοινω­νική ευαισθησία - υπάρχουν αρκετά πορίσματα όπως αυτό της Επιτροπής Butler για την Οικονομική Ανάπτυξη (στις ΗΠΑ) σύμφωνα με το οποίο «με την επένδυση ενός δολαρίου σήμερα στην προσχολική εκπαίδευση, θα αποφευχθεί αύριο η σπατάλη έξι δολαρί­ων για επιπλέον κατάρτιση, κοινωνικά προγράμματα ή καταστολή του εγκλή­ματος». Αλλά αυτή η κυβέρνηση έχει πολιτική διεξόδου ή μόνο υποταγής;

topontiki.gr