Μέχρι πού θα το πάει ο Ερντογάν; – Ο φιλόδοξος παγκόσμιος παίκτης που θα φάει τα μούτρα του

Σάββας Ιακωβίδης
Γιατί στέλνει τις φρεγάτες και τα υποβρύχια στην κυπριακή ΑΟΖ;
Ποια δεδομένα τού επιτρέπουν να επιτίθεται σε τρία μέτωπα; Γιατί η Τουρκία δεν θα υποχωρήσει στις αξιώσεις της στην Ανατολική Μεσόγειο;
Η Τουρκία θα διακινδυνεύσει έναν πόλεμο με το Ισραήλ, για να αποδείξει ότι είναι περιφερειακή δύναμη;
Μέχρι πού θα τραβήξει το σχοινί, ο Τούρκος πρωθυπουργός Ταγίπ Ερντογάν; Απάντηση: Μέχρι να ικανοποιηθούν...
οι αξιώσεις της Τουρκίας σε βάρος της Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ. Ενδέχεται να προκαλέσει και πόλεμο; Αν και η πιθανότητα είναι πάρα πολύ απομακρυσμένη, ιδιαίτερα στην περίπτωση του Ισραήλ, τίποτε δεν πρέπει να αποκλείεται. Ξένοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι ο Ερντογάν είναι ο ηγέτης που θα μπορούσε, στο πλαίσιο των φιλοδοξιών του, να προκαλέσει πόλεμο στην περιοχή της Αν. Μεσογείου.

Από τη μια απειλεί και προκαλεί την Ελλάδα, την Κύπρο και το Ισραήλ, επειδή άρχισαν έρευνες για ανακάλυψη φυσικού αερίου. Επειδή δεν μπορεί να τα βάλει με το Ισραήλ, επιτίθεται κατά της αδύναμης Κύπρου, αλωνίζει στην κυπριακή ΑΟΖ και ισχυρίζεται ότι αρκετά από τα οικόπεδα της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι δικά του. Παράλληλα, διασαλπίζει ότι η Μεσόγειος είναι «τουρκική λίμνη», την οποία κάποιοι -δηλ. Έλληνες και Ισραηλινοί- εκμεταλλεύονται χωρίς την άδεια του σουλτάνου Ερντογάν. Οι οικονομικές δυσκολίες της Ελλάδας, οι αδυναμίες της Κύπρου και η κάποια απομόνωση του Ισραήλ, επιτρέπουν στην Τουρκία να προκαλεί εκ του ασφαλούς. Σε αυτά τα δεδομένα, πρέπει να προστεθεί η κατάσταση στη Μέση Ανατολή, το κενό στο Ιράκ, το Παλαιστινιακό και η αραβική άνοιξη, που σχεδόν όλα φαίνονται να ευνοούν την τουρκική πολιτική ελέγχου της Ανατολικής Μεσογείου.
Μεγάλη δύναμη…
Η σημερινή συμπεριφορά της Τουρκίας και του Ερντογάν πρέπει να αναζητηθεί στις εκλογές του 2002 και στον τότε καθηγητή Διεθνών Σχέσεων, Αχμέτ Νταβούτογλου. Ο μετέπειτα Υπουργός Εξωτερικών καθόρισε τη νέα εξωτερική πολιτική, που υπήρξε αντικείμενο εκστασιασμού στο τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών και στους στρατιωτικούς. Ο Νταβούτογλου, όπως γράφει και στο γνωστό βιβλίο του, «Στρατηγικό Βάθος», υποστηρίζει ότι μια χώρα που βρίσκεται στον άξονα Βαλκάνια-Ανατολή, δεν μπορεί να αναδειχθεί σε μεγάλη δύναμη αν δεν ελέγχει τις γύρω θάλασσες και τις υδάτινες οδούς. Υποστηρίζει ότι στον μεταψυχροπολεμικό κόσμο, τα Βαλκάνια, ο Καύκασος και η Μέση Ανατολή αποτελούν τρεις ζώνες δράσης.
Έτσι εξηγείται και η πολιτικο-διπλωματική και οικονομική δραστηριότητα της Τουρκίας σε αυτές τις ζώνες. Η Ανατολική Μεσόγειος, κατά τον Νταβούτογλου, είναι στο κέντρο αυτής της γεωγραφίας και η Τουρκία βρίσκεται στο κέντρο αυτού του γεωστρατηγικού και γεωπολιτικού σύμπαντος. Αυτά είναι σημαντικά για δύο λόγους, γράφει. Πρώτον, η Τουρκία μπορεί να αυξήσει το διεθνές ανάστημά της διά μέσου αυτών των περιοχών. Δεύτερον, εάν δεν αναπτύξει μια μεσογειακή και ειδικά Ανατολική Μεσογειακή στρατηγική, η Τουρκία δεν θα μπορέσει να εκτιμήσει σωστά τα προβλήματα στο Αιγαίο και στην Κύπρο. Τα επιχειρήματα Νταβούτογλου εξηγούν γιατί θεωρεί την Κύπρο ως στρατηγικής σημασίας στην εξωτερική πολιτική της.
Ένας φιλόδοξος παγκόσμιος παίκτης που μπορεί να φάει τα μούτρα του

Η δραστηριότητα της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή στηρίζεται σε δύο σημαντικούς παράγοντες. Πρώτον, στις θεσμικές αλλαγές, που σημειώθηκαν στα τελευταία δέκα χρόνια και μετέτρεψαν την τουρκική οικονομία σε ραγδαία αναπτυσσόμενη, κατατάσσοντάς την 16η παγκοσμίως. Δεύτερον, η φιλοδοξία του κόμματος ΑΚΡ του Ερντογάν είναι να μετατρέψει την Τουρκία σε παγκόσμιο παίκτη. Αυτός ο στόχος επιδιώκεται να υλοποιηθεί μέχρι το 2023, την εκατονταετηρίδα της τουρκικής δημοκρατίας. Βεβαίως, διάφορα γεγονότα στην περιοχή συνέβαλαν στην ενίσχυση των τουρκικών φιλοδοξιών: Η αμερικανική εισβολή στο Ιράκ, το 2003, η αποδυνάμωση των στρατιωτικών, η στροφή προς τον αραβικό και μουσουλμανικό κόσμο, η αραβική άνοιξη, το Παλαιστινιακό, το άνοιγμα προς τους Κούρδους και η επιθετική εξωτερική και οικονομική πολιτική προς πολλές κατευθύνσεις.
Παρά την παγκόσμια οικονομική κρίση, η Τουρκία εμφανίζεται ως χώρα με υψηλό ρυθμό ανάπτυξης και ως σταθερή δύναμη σε μια περιοχή, τη Μέση Ανατολή, συνεχούς αστάθειας και ανάφλεξης. Το 2007 θεωρείται ως το σημείο καμπής της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Το ΑΚΡ είναι ισχυρό, η τουρκική εξωτερική πολιτική είναι πιο επιθετική και η Τουρκία επιδεικνύει μιαν υπερτροφική αυτοπεποίθηση. Η νέα εξωτερική πολιτική στηρίζεται σε πέντε άξονες:
1.- Προσπάθεια του Ερντογάν και του ΑΚΡ να αναγάγουν την Τουρκία σε «κεντρικό κράτος στην παγκόσμια ιεραρχία», δηλ. σε παγκόσμιο παίχτη.
2.- Η στρατηγική θέση της επιτρέπει να ασκεί επιρροή στις γειτονικές χώρες.
3.- Η Τουρκία είναι η 16η οικονομική δύναμη παγκόσμια.
4.- Η Τουρκία πρέπει να ανανεώσει τους ιστορικούς και πολιτιστικούς δεσμούς της με τη Μέση Ανατολή, που είχε παλαιότερα ως Οθωμανική Αυτοκρατορία.
5.- Υποστήριξη αυτής της πολιτικής από το εσωτερικό.
Για να επιτύχει τους μεγαλοϊδεατικούς αυτούς στόχους της, η Τουρκία έπρεπε να συγκρουστεί και να αμφισβητήσει το Ισραήλ και δι’ αυτού τις ΗΠΑ. Από το 2002 ο Ερντογάν είχε αρχίσει μια προσπάθεια απογαλακτισμού από την επιρροή των ΗΠΑ επειδή ήθελε να ασκήσει μια πιο ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική. Η πρώτη σύγκρουση ήρθε με την άρνησή του να επιτρέψει σε αμερικανικά στρατεύματα να διέλθουν μέσω τουρκικού εδάφους προς το Ιράκ. Η σύγκρουσή του με το Ισραήλ και όσα προηγήθηκαν, στέλνουν ξεκάθαρο μήνυμα στην Ουάσιγκτον ότι, εκτός από το Ισραήλ, τώρα είναι και η Τουρκία.
Η άλλη, σοβαρή αμφισβήτηση των ΗΠΑ και της Δύσης ήταν η υπογραφή συμφωνίας με το Ιράν με τη μεσολάβηση της Βραζιλίας, για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης. Και, φυσικά, η υποστήριξη στη Χαμάς, στη Χεζμπολάχ και στους Παλαιστινίους, που οδήγησε στα γνωστά γεγονότα με το «Μαβί Μαρμαρά». Ο Ερντογάν κερδίζει τους παροιμιώδεις αραβικούς δρόμους αλλά στην Ανατολική Μεσόγειο προκαλεί ήδη σοβαρές ανησυχίες στην Ουάσιγκτον και στη Μόσχα, ενώ οι Βρυξέλλες ακόμα διαπορούν αν η Άγκυρα ενδιαφέρεται ή όχι για ένταξη στην ΕΕ, όταν όλα δείχνουν από καιρό ότι η Τουρκία επέλεξε την Ανατολή.
«Περιφερειακή ιδιοκτησία»
Ας προσεχθούν τι είπε ο Νταβούτογλου πρόσφατα στους «New York Times». Η Τουρκία επιδιώκει να ενσωματώσει οικονομικά μέρος της Μέσης Ανατολής και σε αυτήν εμπίπτει, φυσικά, και η Ανατολική Μεσόγειος όπου όλως… περιέργως ανακαλύφθηκαν σε ισραηλινά και κυπριακά οικόπεδα κολοσσιαίες ποσότητες φυσικού αερίου, χωρίς να αποκλείεται και πετρέλαιο. Αφού επισήμανε ξανά την αναγκαιότητα για έναν άξονα Τουρκίας-Αιγύπτου (για να αποκλειστεί και να απομονωθεί το Ισραήλ), ο Νταβούτογλου υποστήριξε τις εξεγέρσεις σε αραβικές χώρες, ιδιαίτερα στη Συρία, που αποτελεί έναν ισχυρό πονοκέφαλο και πρόκληση για την Τουρκία.
Ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών επέμεινε ότι η Τουρκία θα μπορούσε να ενσωματώσει την περιοχή με τη δύναμη της οικονομίας της. Η θέση αυτή εξηγεί την πολιτική Ερντογάν για μια ισλαμική εκδοχή μιας Ευρωπαϊκής Ένωσης της Μέσης Ανατολής -οικονομική ενσωμάτωση και πολιτική συνεργασία- όραμα που είχε ο μέντορας του Ερντογάν, ισλαμιστής ηγέτης Νετσμετίν Ερμπακάν.
Μια τέτοια συμφωνία, επισήμανε ο Νταβούτογλου, θα απαιτούσε μίνιμουμ στρατιωτική συνεργασία. Και ποιος έχει στρατιωτική υπεροπλία στην περιοχή, πλην του Ισραήλ; Η Τουρκία! Ο Νταβούτογλου αποκαλύπτει τα τουρκικά σχέδια: «Πρέπει να υπάρχει περιφερειακή ιδιοκτησία. Ούτε τουρκική ούτε αραβική ούτε ιρανική». Το περίεργο, που ο Νταβούτογλου αποφεύγει να πει, είναι ότι η μόνη χώρα που δεν έχει ενεργειακές πηγές, είναι η Τουρκία…

Πώς αξιοποιείται η σύγκλιση συμφερόντων
Τις τελευταίες ημέρες ο Ερντογάν πολλαπλασίασε τις απειλές του κατά της Κύπρου και του Ισραήλ και αίφνης αναβάθμισε την επιθετικότητά του κατά της Ελλάδας. Εισέβαλε στην κυπριακή ΑΟΖ με το «Πίρι Ρέις» και εκμεταλλεύεται την ολέθρια μονομερή γενναιοδωρία Χριστόφια προς τους Τ/κ για το φυσικό αέριο. Η Αθήνα και η Λευκωσία, από θέσεως καταφανούς στρατιωτικής και οικονομικής αδυναμίας τηρούν χαμηλούς τόνους και αυτοσυγκράτηση έναντι ενός Ερντογάν, που δεν σταματά να διακηρύσσει πόσο μεγάλη δύναμη είναι η Τουρκία και ότι θα κάνει ό,τι της επιτρέπει αυτή η δύναμη.
Πρώτα απ’ όλα οι απειλές Ερντογάν δεν πρέπει να υποτιμηθούν από την Ελλάδα και την Κύπρο. Αυτό σημαίνει ότι, πέραν της θεωρητικής στήριξης, που η Κυπριακή Δημοκρατία απολαμβάνει από διάφορες χώρες, απαιτείται να έχει και έμπρακτη. Και εννοούμε στρατιωτική και αμυντική, καθώς και συμμαχίες συμφερόντων. Είναι άξιο περιεργείας γιατί η Λευκωσία δεν ζήτησε ακόμα σύγκληση του Σ.Α. του ΟΗΕ, για να καταγγελθούν οι τουρκικές απειλές και παραβιάσεις της κυπριακής ΑΟΖ. Δεν είναι, όμως, άξιον απορίας γιατί η Ε.Ε. τηρεί ερμαφρόδιτη στάση αν ληφθεί υπόψη η μη αξιοποίηση της συμμετοχής μας στην Ε.Ε. και ο ευρωσκεπτικισμός της κυβέρνησης.
Από την άλλη, η Τουρκία θέλει να γίνει περιφερειακή δύναμη και να επηρεάσει την κατάσταση στη Μέση Ανατολή, αλλά πώς θα το επιτύχει; Με ανέξοδες ρητορείες; Για να γίνει περιφερειακή δύναμη απαιτείται χρόνος και, φυσικά, πρέπει να επιδείξει στρατιωτική δύναμη και πολιτική βούληση. Η Τουρκία θα διακινδυνεύσει έναν πόλεμο με το Ισραήλ, για να αποδείξει ότι είναι περιφερειακή δύναμη; Προς το παρόν δεν είναι εφικτός αυτός ο στόχος. Ο εύκολος στόχος της Τουρκίας είναι ο αδύναμος κρίκος, η Κύπρος. Γι’ αυτό θα πάει τους εκβιασμούς της μέχρι τέλους. Ελπίζοντας ότι θα υποκύψουμε.
Εκείνο που μας σώζει προς το παρόν είναι η σύγκλιση συμφερόντων των ΗΠΑ, της Ρωσίας, της Ε.Ε. και, προπάντων, του Ισραήλ. Το ερώτημα είναι αν η κυβέρνηση Χριστόφια είναι σε θέση να αρθρώσει μιαν αξιόπιστη εξωτερική πολιτική, η οποία να αξιοποιεί αυτήν τη θετική σύγκλιση, που θωρακίζει την Κυπριακή Δημοκρατία.

gdailynews.wordpress.com