Θέλει ή δεν θέλει η Ευρώπη να σωθεί;

Του Γιώργου Καισάριου
Από τότε που έγινε η πρώτη αναφορά στην επιλογή του ευρωομολόγου σαν μια επιλογή επίλυσης του προβλήματος της Ελλάδας, άπαντες στην Ελλάδα ζητωκραυγάζουν ότι αυτό θα μας σώσει.
Να τονίσω όμως ότι, απλά εκδίδοντας χρέος σε ένα κοινό ευρωπαϊκό ομόλογο δεν θα μας σώσει (όπως πιστεύουν ορισμένοι). Διότι ακόμα και αν μειωθεί το κόστος δανεισμού της Ελλάδας κατά 2,5 μονάδες από ένα τέτοιο εγχείρημα (που εκτιμώ ότι ακόμα και αυτό είναι υπερβολικό), δεν είναι η λύση, καθώς αυτή η επιλογή δεν...
θα μας κάνει βιώσιμους.
Τούτο διότι απλά το πρόβλημα της Ελλάδας δεν είναι το επιτόκιο (άσχετα αν το 5% είναι από τα μεγαλύτερα επιτόκια στη ζώνη), αλλά το γεγονός ότι έχουμε πολύ χρέος και παράλληλα δεν είμαστε αρκετά ανταγωνιστικοί.

Ναι μεν μειώνοντας το επιτόκιο θα βοηθήσει την κατάσταση, αλλά όχι σε τέτοιο βαθμό που να μας κάνει μακροπρόθεσμα βιώσιμους (για το θέμα της ανταγωνιστικότητας έχουμε πει πολλές φορές ότι είναι άσχετο με τα τωρινά ταμειακά προβλήματα και απαιτεί άλλους χειρισμούς, που δεν βλέπω να υλοποιούνται).
Ο μόνος τρόπος που ένα ευρωομόλογο μπορεί να καταστεί λύση για την Ελλάδα, είναι αν η Ευρώπη σαν ενιαία οντότητα, αποφασίσει να πάρει πάνω της την πλειοψηφία του ελληνικού χρέους, απαλλάσσοντας την Ελλάδα από το 65% αυτού, έτσι ώστε να μπορούμε να εξυπηρετήσουμε το υπόλοιπο. Μόνο υπό αυτό το πλαίσιο σκέψης έχει νόημα ένα ευρωομόλογο για την Ελλάδα.
Έχει γίνει αναφορά αυτές τις μέρες σε διάφορα blogs ότι ακριβώς αυτό έγινε πριν πολλά χρόνια στις ΗΠΑ, όταν έκανε τα πρώτα της βήματα σαν εθνική οντότητα. Ορισμένες πολιτείες είχαν πτωχεύσει και η ομοσπονδιακή κυβέρνηση πήρε πάνω της ένα ποσοστό του χρέος των πολιτειών και έτσι μπόρεσαν να λύσουν το τότε θέμα του χρέους.
Το ερώτημα όμως είναι αν η Ευρώπη επιδιώκει να ομογενοποιηθεί περισσότερο και αν ένα σχέδιο σαν το παραπάνω είναι στα υπόψην των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων και πολιτικών ηγεσιών;
Για χάρη της κουβέντας, ας υποθέσουμε ότι οι παραπάνω στόχοι αποτελούν κοινό στόχο των ευρωπαϊκών χωρών, με απώτερο στόχο να δημιουργηθεί ένα πανευρωπαϊκό ομόλογο με σκοπό να μας απαλλάξει από ένα μεγάλο μέρος του χρέους μας.
Για να μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο όμως, απαιτείται η Ευρώπη να ομογενοποιηθεί πολιτικά και θεσμικά. Απαιτείται ένα υπουργείο οικονομικών το οποίο θα έχει τη δυνατότητα να επιβάλει φόρους ανά την ευρωπαϊκή οικουμένη και να είναι η αρμόδια αρχή που να μπορεί να εγγυηθεί αυτό το χρέος.
Αυτό με τη σειρά του συνεπάγεται ότι η Ευρώπη θα πρέπει να γίνει περισσότερο σαν τις ΗΠΑ, παρά μια χαλαρή νομισματική ένωση που είναι σήμερα. Υπάρχει όμως κάποιος σήμερα στην Ευρώπη που το θέλει αυτό;
Προσωπικά, δεν έχω κάποιο δείγμα γραφής από τις πολιτικές ηγεσίες στην Ευρώπη ότι ενδιαφέρονται ή υπάρχει όρεξη η Ευρώπη να δέσει πολιτικά σαν τις ΗΠΑ. Δεν έχω ακούσει κανέναν να θέλει να δώσει φορολογικές αρμοδιότητες σε κάποια κεντρική ευρωπαϊκή αρχή. Δεν έχω διαβάσει πουθενά ότι υπάρχει ενδιαφέρον να δημιουργηθεί μια ομοσπονδιακή αστυνομία τύπου FBI, ενιαίος στρατός, ομοσπονδιακά δικαστήρια, ευρωπαϊκή επιτροπή κεφαλαιαγοράς, ευρωπαϊκή αρχή δημοσίων έργων και πάρα πολλά άλλα τα ποια θα μπορούσαν να χαρακτηρίσουν την Ευρώπη ένα ενιαίο κράτος.
Αντ΄ αυτού βλέπω δείγματα για ακριβώς το αντίθετο. Μάρκα και λιρέτες έχουν αρχίσει και επανακυκλοφορούν σε ορισμένε περιοχές της Ευρώπης. Στην Ελλάδα έχουμε διάφορα πειραματικά ηλεκτρονικά νομίσματα σαν το όβολο.
Οι Έλληνες κατηγορούν την Ευρώπη για όλα τα δεινά και ένα ποσοστό θέλει να βγούμε από την ΕΕ. Στη Γερμανία υπάρχουν ανάλογες σκέψεις από ένα μέρος του πληθυσμού και πολλοί αναλυτές αναφέρουν ότι ίσως οι Γερμανοί φύγουν και γυρίσουν στο μάρκο και αφήσουν τους υπόλοιπους με τα ευρώ.
Δεν βλέπω δηλαδή δείγματα γραφής ότι η Ευρώπη θέλει και είναι έτοιμη για το επόμενο βήμα, που είναι αυτό μιας πιο πολιτικά ενοποιημένης Ευρώπης. Μπορεί πράγματι να γίνει στο μέλλον –στα επόμενα 50 χρόνια ας πούμε– αλλά εμείς δεν έχουμε την πολυτέλεια του χρόνου για να περιμένουμε.
Επίσης κάτι ακόμα. Ακόμα και αν φτιάξουν ένα τεχνητό πανευρωπαϊκό ομόλογο, δεν νομίζω να μπορεί να σταθεί στην αγορά με επιτυχία αν δεν γίνουν τα παραπάνω βήματα της πολιτικής ενοποίησης. Το να φτιαχτεί ένα ομόλογο που να έχει τις εγγυήσεις των χωρών - μελών και να μοιάζει περισσότερο σαν ένα πολύπλοκο παράγωγο χρεόγραφο από την Wall Street παρά σαν ένα plain vanilla ομόλογο που όλοι γνωρίζουμε, αμφιβάλω ότι θα σταθεί με επιτυχία.
Επίσης αμφιβάλω αν θα θελήσει κάποια χώρα να δώσει αυτές τις εγγυήσεις όπως είναι η κατάσταση σήμερα. Ίσως μετά από μια μεγάλη διαγραφή χρέους να υπάρχει πολιτική βούληση, αλλά σήμερα ως έχει η κατάσταση, δεν νομίζω. Διότι απλά τα κράτη που θα βάλουν την υπογραφή τους σε ένα τέτοιο ομόλογο ξέρουν πολύ καλά ότι αργά ή γρήγορα θα κληθούν να πληρώσουν το τίμημα του εγγυητή.
Στο μεταξύ όμως, τα spreads των περιφερειακών οικονομιών ανεβαίνουν επικίνδυνα τον τελευταίο καιρό και η ευρωπαϊκή καυτή πατάτα που ονομάζεται Ιταλία ίσως να είναι η επόμενη στη λίστα των χωρών που θα παρουσιάσουν πρόβλημα. Και σε αντίθεση με την Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία, το πρόβλημα χρέους της Ιταλίας (αν εξελιχτεί σαν την Ελλάδα) δεν θα είναι πλέον του χεριού της Ευρώπης.
Λύσεις υπάρχουν, αλλά δεν είναι στα πλαίσια αυτών που συζητιούνται. Μια λύση είναι να τακτοποιήσει κάθε χώρα τα του οίκου της στα πλαίσια της εκάστοτε περιφερειακής κεντρικής τράπεζας (διαβάστε: Μια ολοκληρωμένη πρόταση για το ελληνικό αδιέξοδο) και μια άλλη λύση είναι να υπάρξει συμφωνία σε μεγάλες διακρατικές διαγραφές χρέους και τέλος αυτή του ευρωομολόγου (όπως όμως την περιέγραψα και όχι όπως ακούμε).
Σε όλες τις περιπτώσεις, η πίεση θα εκδηλωθεί στην αξία του ευρώ και όχι στους προϋπολογισμούς των κρατών -  μελών. Σας έχω πει ότι αυτή η κρίση μπορεί να επιλυθεί μόνο με τη δημιουργική λογιστική που μόνο μια κεντρική τράπεζα μπορεί να το κάνει.
Υπάρχει όμως πολιτική βούληση για κάτι τέτοιο στην Ευρώπη; Υπάρχει πολιτική βούληση για να ομογενοποιηθεί η Ευρώπη σε ένα ενιαίο κράτος; Υπάρχει πολιτική βούληση για τη χρήση δημιουργικής λογιστής μέσω της κεντρικής τράπεζας;
Ειλικρινά δεν ξέρω και σε κάθε περίπτωση δεν βλέπω δείγματα γραφής για τέτοια όρεξη.
Αυτό που είναι σίγουρο, όμως, είναι πως ακόμα και αν υπάρχει, η Ευρώπη πρέπει να κάνει γρήγορα, διότι την πολυτέλεια του χρόνου δεν την έχουμε ούτε εμείς και ούτε πολλές άλλες ευρωπαϊκές οικονομίες και πάνω από όλα, δεν την έχει η Ευρώπη, αν θέλει να παραμείνει ενωμένη.
george.kesarios@capital.gr

www.capital.gr