Στὶς ΗΠΑ ἀνθοῦν ξανὰ τὰ νέα ἑλληνικὰ

Στο Πανεπιστήμιο τοῦ Μίσιγκαν κάθε χρόνο οἱ ἐγγραφὲς

μποροῦν νὰ φτάσουν τὶς 5.000

Τῆς Μαργαρίτας Πουρναρα

Διστάζω πρὶν χτυπήσω τὴν πόρτα τῆς πανεπιστημιακῆς αἴθουσας, ὅπου διδάσκονται τὰ νέα ἑλληνικὰ σὲ φοιτητὲς τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Μίσιγκαν στὶς ΗΠΑ. Ὁ λόγος εἶναι ὅτι μέσα ἀπὸ τὴν τάξη ἀκούγεται... –μὲ πολλὰ ντεσιμπὲλ ὁμολογουμένως– ἕνα τραγούδι τῶν «Ἠμισκούμπρια». Ἡ πρώτη σκέψη εἶναι ὅτι οἱ μαθητὲς στασίασαν καὶ κάνουν τοῦ κεφαλιοῦ τους. Ἀλλὰ γιατί προτιμοῦν τὰ Ἠμισκούμπρια καὶ ὄχι τὸν Jay Z; Μόλις περνῶ τελικὰ τὸ κατώφλι, βρίσκομαι πρὸ εὐχάριστης ἔκπληξης. «Ὑπαίτιος» εἶναι ὁ καθηγητὴς Παναγιώτης Παφίλης, ποὺ κάνει –μέσω YouTube– μία ἀπρόσμενη εἰσαγωγὴ στὸ μάθημα ἑλληνικῆς γλώσσας.

Στὸ Ἂν Ἀρμπορ, τὴ μικρὴ πόλη ποὺ εἶναι ἡ ἕδρα τοῦ περίφημου πανεπιστημίου (ἀπὸ τὰ καλύτερα δημόσια ἐκπαιδευτικὰ ἱδρύματα τῶν ΗΠΑ μαζὶ μὲ τὸ Μπέρκλεϊ), τὰ νέα ἑλληνικὰ ἔχουν πολὺ μεγάλη ζήτηση. Τὸ ἴδιο ἰσχύει γιὰ τὸ μάθημα ποὺ διδάσκει ὁ καθηγητὴς Βασίλης Λαμπρόπουλος, κάτοχός της ἕδρας Κ. Π. Καβάφη, μὲ θέμα τὴν ἑλληνοαμερικανικὴ κουλτούρα, ὅπως καὶ γιὰ τὸ μάθημα γιὰ τὴν ἀρχαία καὶ σύγχρονη Ἀθήνα ποὺ διδάσκει ἡ συνάδελφος καὶ σύζυγός του, καθηγήτρια Ἀρτέμη Λεοντῆ. Κάθε ἀκαδημαϊκὸ ἔτος, οἱ ἐγγραφὲς μποροῦν νὰ φτάσουν στὰ νεοελληνικὰ μαθήματα τὶς τετρακόσιες καὶ σὲ ἑλληνικὰ μαθήματα γενικὰ τὶς πέντε χιλιάδες. Τὸ πανεπιστήμιο καλύπτει σχεδὸν ὅλες τὶς περιόδους τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ μὲ περίπου τριάντα καθηγητές. Τὴν ὥρα ποὺ κάποια τμήματα ἑλληνικῶν σπουδῶν στὴν Εὐρώπη καταργοῦνται, στὴν Ἀμερικὴ ἀνθοῦν.

Μετὰ τὸ ἀρχικὸ σὸκ τῶν «Ἠμισκούμπρια», συντρῶμε μὲ τὸν Βασίλη Λαμπρόπουλο σὲ ἕνα...

μπιστρό. Ξενιτεμένος τριάντα χρόνια ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα, ἀφοῦ δίδαξε πρῶτα στὸ Ὀχάιο, ἐγκαταστάθηκε στὸ Μίσιγκαν. Μᾶς ἐξηγεῖ πῶς ἐντάσσονται τὰ νέα ἑλληνικὰ στὴν πανεπιστημιακὴ ζωή: «Τὸ ἀμερικανικὸ ἐκπαιδευτικὸ σύστημα δίνει τὴν εὐκαιρία στοὺς φοιτητὲς τοῦ κολεγίου νὰ πάρουν μαθήματα ἀπὸ μία εὐρεία γκάμα ἐπιλογῶν. Ἔτσι μπορεῖ κάποιος νὰ ἔχει ἐπιλέξει, λ. χ., νέα ἑλληνικά, ἀστρονομία καὶ μπαλινέζικο θέατρο. Ἡ πολυσχιδὴς ἐκπαίδευση δίνει στὰ παιδιὰ εὐελιξία σκέψης ὥστε νὰ ἀνταποκριθοῦν στὶς ἀπαιτήσεις τῆς σημερινῆς οἰκονομίας. Ξέρουμε πιὰ ὅτι αὐτὸ ποὺ σπουδάζεις δὲν θὰ τὸ χρησιμοποιήσεις ἀπαραίτητα στὴ ζωή σου. Πρέπει λοιπὸν τὸ ἴδιο τὸ πανεπιστήμιο νὰ σοὺ μάθει ὅτι ὀφείλεις νὰ εἶσαι συνεχῶς ἐπανεκπαιδεύσιμος».

Γόητρο καὶ περιέργεια

Οἱ φοιτητὲς τῶν ἑλληνοκεντρικῶν μαθημάτων εἶναι συνήθως παιδιὰ εὐρωπαϊκῆς καταγωγῆς, σπάνια ἀσιατικῆς ἢ λατινοαμερικανικῆς προέλευσης. «Κάθε χρόνο, μόνο ἕνα μικρὸ μέρος τῶν φοιτητῶν μᾶς εἶναι Ἑλληνοαμερικανοί. Τὰ ἑλληνικὰ μαθήματα ἔχουν γόητρο. Οἱ Ἕλληνες ἔχουν καλὸ ὄνομα στὸ πανεπιστήμιο, εἶναι δεμένοι μεταξύ τους. Πολλοὶ ξένοι ἔρχονται ἀπὸ περιέργεια, εἴτε γιατί ἔχουν ἀκούσει καλὰ λόγια ἀπὸ ἄλλους ποὺ πῆραν τὸ μάθημα. Ἄλλοι ἀναπτύσσουν μία συμπάθεια σὲ ἐμᾶς ἀπὸ κάποιον Ἕλληνα φίλο ἢ συγκάτοικο», μᾶς ἐξηγεῖ.

«Ὁ βασικὸς στόχος τοῦ δικοῦ μου μαθήματος γιὰ τὴν ἑλληνοαμερικανικὴ κουλτούρα εἶναι νὰ προβληματιστοῦν τὰ παιδιὰ γιὰ τὴ γλωσσική, ἐθνική, φυλετικὴ ταυτότητα στὴν Ἀμερικὴ μέσα ἀπὸ τὴν ὀπτικὴ γωνία τῆς ἑλληνικῆς περίπτωσης. Χρησιμοποιῶ τοὺς Ἕλληνες ὡς πύλη εἰσόδου σὲ αὐτὰ τὰ ζητήματα. Στὶς ΗΠΑ, ἡ ἑλληνικὴ κοινότητα ἀνθίσταται ἰδιαίτερα στὴν ἀφομοίωση, χωρὶς ὅμως νὰ παραμένουμε κοινωνικὸ περιθώριο. Ἔχουμε ἱστορία σὲ βάθος χρόνου, κάτι ποὺ βοηθάει ἰδιαίτερα ὅταν ἐξετάζουμε θέματα παράδοσης».

Ἡ συζήτηση ἔρχεται ἀναπόφευκτα στὶς ριζοσπαστικὲς μεθόδους διδασκαλίας, ὅπως τὸ YouΤube ἢ βίντεο μὲ stand up comedy:

«Στὴν Ἀμερική, εἴμαστε ὑποχρεωμένοι νὰ κάνουμε τὸ μάθημά μας ἐνδιαφέρον, νὰ ἀφουγκραζόμαστε τὰ νέα δεδομένα τῆς παιδαγωγικῆς. Στὴν Εὐρώπη, ὑπάρχουν πολλὲς περιπτώσεις νεοελληνιστῶν πού, ἀκολουθώντας τὴν πεπατημένη, διδάσκουν τὸν κανόνα τῆς γραμματείας μας, ἀπὸ τὸν “Ἐρωτόκριτο” τοῦ Κορνάρου μέχρι τὸν Σολωμὸ καὶ τὸν “Ἐρωτικὸ Λόγο” τοῦ Σεφέρη. Ἔχουν καταφέρει ἔτσι νὰ χάσουν τὸ φοιτητικὸ ἐνδιαφέρον καὶ νὰ συρρικνώσουν τὸ κοινό τους. Στὶς ΗΠΑ, γιὰ νὰ ἐπιζήσει ἕνα μάθημα πρέπει νὰ ἔχει φοιτητές, ἄρα πρέπει ὁ διδάσκων νὰ βρεῖ τρόπους νὰ τὸ κάνει ἑλκυστικό, ζωντανὸ καὶ ὄχι ἁπλῶς νὰ ἀκολουθεῖ τὴ διδακτέα ὕλη. Ἂν ξεκινήσεις ἀπὸ τὸν Ἐρωτόκριτο, τὴν Ἀναγέννηση, θὰ διδάξεις σὲ μία ἄδεια αἴθουσα καὶ τοῦ χρόνου τὸ μάθημα θὰ ἔχει καταργηθεῖ».

Προσφορὰ καὶ ζήτηση

Ἄρα, φταῖνε οἱ Εὐρωπαῖοι ποῦ τὰ νεοελληνικὰ καταργοῦνται;

«Τὰ πανεπιστήμια βεβαίως δὲν εἶναι ἀνθελληνικά, ἁπλῶς λειτουργοῦν μὲ ὁρισμένους κανόνες προσφορᾶς καὶ ζήτησης. Πολλοὶ συνάδελφοι, ἀντὶ νὰ μάθουν νὰ ἐπικοινωνοῦν μὲ τοὺς δεκαοκτάχρονους, νὰ δώσουν τὸν καλύτερό τους ἑαυτὸ γιὰ νὰ προσελκύσουν νέους φοιτητές, πᾶνε στὴν Ἑλλάδα καὶ ζητοῦν ἀπίστευτα ποσὰ ἀπὸ ὑπουργεῖα καὶ ἱδρύματα.

Τὸ ἑλληνικὸ κράτος γνωρίζει καλὰ ἐδῶ καὶ χρόνια σὲ τί ἀνοδικὴ ἢ καθοδικὴ πορεία εἶναι τὰ προγράμματα. Δυστυχῶς, δίνει σὲ ὅλα περίπου τὴν ἴδια οἰκονομικὴ ἐνίσχυση, καὶ σὲ ὅσα εἶναι σὲ κρίση παραπάνω. Μήπως τὰ χρήματα αὐτὰ ἔπρεπε νὰ δοθοῦν στὰ προγράμματα ποῦ κάνουν ἀποδεδειγμένα δημιουργικὴ δουλειά; Ἐπιπλέον, θὰ ἔπρεπε νὰ μᾶς στέλνουν κάθε χρόνο ὀπτικοακουστικὸ ὑλικό, ποὺ δὲν στοιχίζει τίποτα, ἀπὸ τὸ “Δέκα” τοῦ Καραγάτση ποὺ προβλήθηκε πρόσφατα ἕως παλιὲς θεατρικὲς παραστάσεις».

«Μετὰ τὴ χούντα δὲν ὑπῆρξε αὐτοκριτικὴ»

Ρωτᾶμε τὸν Βασίλη Λαμπρόπουλο ἂν ἡ πνευματικὴ κατάρρευση ἦταν ἕνας λόγος ποὺ ἡ Ἑλλάδα ὁδηγήθηκε στὴ σημερινὴ οἰκονομικὴ κρίση.

«Κάτι στράβωσε στὰ χρόνια της χούντας. Ἡ πνευματικὴ ἀντίσταση οὔτε σθεναρὴ ἦταν οὔτε ἔγκαιρη. Πόσο γρήγορα κάποιοι ποὺ εὐαγγελίζονταν ἀλλαγὲς ἔβαλαν τὴν οὐρὰ στὰ σκέλια! Ἐξατμίστηκε ἡ δυναμική του 1965 καὶ τοῦ 1966. Ὁ ἀντιστασιακὸς λόγος ἐναντίον τῶν συνταγματαρχῶν δὲν ἦταν ἀρκετὰ ριζοσπαστικός, κατέφυγε σὲ εὐκολίες, πατριδοκαπηλία, φονταμενταλισμό. Ἡ γενιά μου βρέθηκε νὰ τραγουδάει ἀντάρτικα ἐνῶ ἄκουγε Μπιτλς. Ἡ Ἑλλάδα εἶχε Γληνὸ καὶ Ζαχαριάδη, οὔτε Τρότσκι οὔτε Γκράμσι. Εἶχε τὸν Καστοριάδη καὶ τὸν Πουλαντζά, ποὺ ὅμως ἔζησαν ἀλλοῦ. Μετὰ τὴ χούντα δὲν ὑπῆρξε αὐτογνωσία οὔτε αὐτοκριτική. Περάσαμε αὐτὴν τὴν ἑπτάχρονη ταπείνωση, ἀλλὰ τί μάθαμε; Ἀντιθέτως, ἐπικράτησε ἡ τάση “τί θὰ κερδίσω ἐγὼ γιὰ τὸ ξύλο ποὺ ἔφαγα ἀπὸ τὴν ΕΣΑ”. Πλήρης ἐξαργύρωση τῶν ἀγώνων μὲ θέσεις σὲ κρίσιμα πόστα. Ὁ ἀντιστασιακὸς ναρκισσισμὸς τῆς περιόδου 1971 - 74 κρατάει μέχρι σήμερα, διότι κανεὶς ἀπὸ αὐτοὺς τοὺς ἀνθρώπους δὲν ἔχει ἀποσυρθεῖ ἀλλὰ μονοπωλοῦν ὅλες τὶς θέσεις, στὴν πολιτική, στὴ δημόσια ζωή, στὰ πανεπιστήμια».

Κερδίζω πόντους καὶ τὴ συμπάθεια συνομηλίκων μου

Γιατί μαθαίνω ἑλληνικά. «It’s fun!» ἀπαντᾶ συνοπτικὰ ἡ Σάρα Τρέιβορ ἀπὸ τὴν τάξη τοῦ Παναγιώτη Παφίλη καὶ δὲν ἔχει καμιὰ σχέση μὲ τὴν Ἑλλάδα. «Ὅταν εἶπα στοὺς γονεῖς μου ὅτι κάνω νέα ἑλληνικά, κατσουφίασαν. Μοῦ εἶπαν “ἄντε νὰ μάθεις κάτι χρήσιμο ὅπως τὰ ἰσπανικά”. Ἐμένα ὅμως τὸ νὰ μαθαίνω ἑλληνικὰ μὲ κάνει νὰ νιώθω ξεχωριστὴ ἀπὸ τὰ ὑπόλοιπα παιδιά».

«Μαθαίνω ἑλληνικά, γιατί ὅλοι οἱ ἄλλοι μαθαίνουν ἱσπανικὰ καὶ ἤθελα νὰ ἀποστασιοποιηθῶ. Οἱ γονεῖς μου εἶναι ἀπὸ τὴ Σκανδιναβία, ἀλλὰ βρῆκαν πολὺ κοὺλ τὴν ἀπόφασή μου νὰ μάθω μία τέτοια γλώσσα, ἂν καὶ σπουδάζω βιοχημεία», λέει ὁ Κρὶς Γουόλτερς. «Ὅταν λέω στοὺς συνομηλίκους μου ὅτι ἔχω γραφτεῖ στὰ νέα ἑλληνικά, κερδίζω πόντους στὴ συμπάθειά τους. Τὸ πρόβλημα εἶναι ἡ ἐξάσκηση». Ὁ Ἀντὶ Σνόου ποὺ σπουδάζει ἱστορία κάνει μαθήματα ἑλληνικῶν, γιατί τοῦ χρησιμεύουν στὴν ἐτυμολογία καὶ στὴν κατανόηση τῶν ἐννοιῶν. «Ἐκτὸς αὐτοῦ, ὅλα τὰ παιδιὰ ποὺ κάνουν ἑλληνικὰ ἔχουμε γίνει μία παρέα καὶ δὲν θέλω νὰ τοὺς χάσω. Δὲν ἔχω κανένα Ἕλληνα συγγενῆ γιὰ νὰ μιλάω μαζί του, ἀλλὰ τώρα πιὰ ἔχω Ἕλληνες φίλους. Ἡ γραμματική σας εἶναι δύσκολη, δὲν “παίζεται”».

Ὁ ἑβραϊκῆς καταγωγῆς Στίβεν Σνάιντερ φοίτησε στὸ Μπρὸνξ σὲ ἕνα ἀπὸ τὰ ἐλάχιστα ἀμιγῶς ἀμερικανικὰ σχολεῖα στὶς ΗΠΑ ὅπου διδάσκονται νέα ἑλληνικά. «Μοῦ φαινόταν μία γλώσσα ἀστεία καὶ ἐνδιαφέρουσα, πιὸ χαλαρὴ ἀπὸ τὰ γαλλικά. Ἡ μαμά μου μοῦ ἔκανε πλάκα καὶ μὲ ρώταγε ἂν μάθαμε τίποτα γιὰ τὴ φέτα. Ἅμα θέλω νὰ κάνω ἐξάσκηση, πάω σὲ ἑστιατόρια στὴν Ἀστόρια, εἶμαι Νεοϋορκέζος. Τὸ νὰ μαθαίνεις ἑλληνικά, σὲ βοηθάει νὰ μάθεις ὅποια ἄλλη γλώσσα θέλεις».

Καθημερινὴ