Οι παγίδες για τον πυρήνα της Ευρωζώνης

Οι σχεδιαστές πολιτικής του πυρήνα της Ευρωζώνης κινδυνεύουν να χάσουν τον έλεγχο των νομισματικών και δημοσιονομικών εργαλείων τους – γεγονός που πρέπει να ανησυχεί τους επενδυτές, κι όχι μόνο επειδή μπορεί να οδηγήσει σε επιθετική αύξηση των επιτοκίων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Τα δημοσιονομικά προβλήματα είναι πιο προφανή. Η διάσωση της Ελλάδας και της Ιρλανδίας αποτελούν... προσωρινές και μόνο λύσεις, οι οποίες επιβαρύνουν κράτη που ήδη παλεύουν σκληρά για να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους με ακόμη υψηλότερα και μη βιώσιμα επίπεδα χρέους. Η Ιρλανδία θέλει να επαναδιαπραγματευθεί τους όρους της διάσωσής της και ζητά χαμηλότερο επιτόκιο. Η Γαλλία και η Γερμανία ζητούν σε αντάλλαγμα την αύξηση του εταιρικού της φορολογικού συντελεστή, που σήμερα βρίσκεται στο 12.5% και είναι στο μισό του μέσου όρου της Ευρωζώνης. Η Ελλάδα πήρε ήδη τους καλύτερους όρους για το δάνειο ύψους 80 δις ευρώ που της χορηγήθηκε πέρσι, αφού όμως πρώτα αποδέχτηκε να πουλήσει δημόσια περιουσία και να συνεχίσει με την εφαρμογή του προγράμματος λιτότητας. Το ελληνικό επιτόκιο μειώθηκε κατά μία ποσοστιαία μονάδα στο 4.8%, ενώ η περίοδος αποπληρωμής του επεκτάθηκε από 3 σε 7.5 χρόνια.

Οι Ιρλανδοί, πάλι, αρνούνται μέχρι στιγμής κάθε υποχώρηση. Για το Δουβλίνο ο χαμηλός εταιρικός συντελεστής υπήρξε πηγή οικονομικής ανάπτυξης και σύμβολο εθνικής κυριαρχίας. Οι πληροφορίες λένε ότι η Γερμανίδα καγκελάριος Αγγέλα Μέρκελ μπορεί να υποχωρήσει ως προς το θέμα της ιρλανδικής εταιρικής φορολογίας. Είναι πιθανόν ότι οι όροι που ζητούνται από την Ιρλανδία για τη μείωση του επιτοκίου έχουν περισσότερο συμβολική σημασία παρά οικονομική. Αλλά και οι υποσχέσεις της Ελλάδας μπορούν να αποδειχτούν χίμαιρα. Ο Έλληνας Υπουργός Οικονομικών Γ. Παπακωνσταντίνου δήλωσε την περασμένη βδομάδα ότι η χώρα του θα χρειαστεί επιπλέον χρηματοδοτική βοήθεια, πέρα του πακέτου των 110 δις ευρώ που έχει πάρει μέχρι στιγμής από την  ΕΕ και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ενώ τα έσοδα που πρόκειται να συγκεντρωθούν από τις πωλήσεις δημόσιας περιουσίας μπορεί να είναι πολύ χαμηλότερα των 50 δις, ιδίως αν η πώληση δημόσιας περιουσίας εγείρει μαζικές λαϊκές αντιδράσεις.

Εν τω μεταξύ και η Πορτογαλία πλησιάζει όλο και περισσότερο στη διάσωση. Αν και η Λισσαβόνα υιοθέτησε επιπλέον μέτρα λιτότητας προκειμένου να πετύχει γρηγορότερα τη μείωση του ελλείμματός της, οι αγορές αμφισβητούν ότι μπορεί να διαχειριστεί την κατάσταση δίχως διάσωση. Οι αποδόσεις των πορτογαλικών ομολόγων έχουν αυξηθεί πολύ και βρίσκονται άνω κάτω του 7.5%.

Η Γερμανίδα καγκελάριος Αγγέλα Μέρκελ ίσως να μην ασκούσε τόση πίεση στις δοκιμαζόμενες χώρες της Ευρωζώνης αν τα πράγματα αφορούσαν μόνο το γερμανικό δημόσιο. Οι δανειολήπτες της ευρωπαϊκής περιφέρειας οφείλουν πολλά χρήματα στις γερμανικές τράπεζες. Για παράδειγμα, σύμφωνα με την Bundesbank, οι Ιρλανδοί όφειλαν στις γερμανικές τράπεζες άνω των 88 δις ευρώ στα τέλη του 2010, ενώ οι ελληνικές όφειλαν 25 δις ευρώ. Σε περίπτωση που τα δύο αυτά κράτη καταλήξουν σε στάση πληρωμών, ο γερμανικός χρηματοπιστωτικός τομέας θα έρθει αντιμέτωπος με μια κατάρρευση. Αν το πρόβλημα μεταδοθεί στην Ισπανία, που οφείλει στις γερμανικές τράπεζες 135 δις ευρώ, οι επιπτώσεις θα είναι πολύ πέρα ακόμα και από μια κρατική διάσωση από το Βερολίνο. 

Η Γερμανία βεβαίως θα επιδιώξει να αντισταθμίσει την έλλειψη δημοσιονομικού ελέγχου της ευρωπαϊκής περιφέρειας σφίγγοντας το δικό της δημοσιονομικό ζωνάρι. Το δημόσιο έλλειμμα του 2012 προβλέπεται να μειωθεί κάτω του 3% του ΑΕΠ, στο όριο που έθετε η συνθήκη του Μάαστριχτ. Η γερμανική οικονομία αναπτύσσεται με ταχείς ρυθμούς, ωστόσο η δημοσιονομική της θέση είναι ευάλωτη στην ενεργειακή κρίση. Η καταστροφή στους πυρηνικούς αντιδραστήρες της ιαπωνικής Φουκουσίμα έκανε τους Γερμανούς να ξανασκεφτούν το πρόγραμμα ατομικής ενεργείας. Η Γερμανία καλύπτει με την εγχώρια ηλεκτροπαραγωγή της μόνον το ένα τρίτο των ενεργειακών της αναγκών. Τυχόν απόσυρση από την πυρηνική ενέργεια, που κατά το 2009 απέδιδε το ένα τέταρτο της ηλεκτροπαραγωγής της,  θα ενισχύσει την εξάρτηση της Γερμανίας από τις εισαγωγές πετρελαίου και αερίου. Άλλες όμως ευρωπαϊκές χώρες που εξαρτώνται από τις εισαγωγές ενέργειας, όπως η Γερμανία, αλλά δεν έχουν ισχυρή οικονομία, είναι πολύ πιθανό να επιχειρήσουν ξανά να παραβιάσουν τους ευρωπαϊκούς δημοσιονομικούς κανόνες.

Την περασμένη βδομάδα η πρόεδρος της ΕΚΤ Ζαν Κλοντ Τρισέ έσπευσε να διαμαρτυρηθεί που η  τελευταία συνάντηση των Υπουργών Οικονομικών δεν απέδωσε τίποτα σε όρους σκλήρυνσης των κυρώσεων για όσα κράτη παραβιάζουν τους κανόνες. Οι κυρώσεις για την παραβίαση των κανόνων είναι ακόμη πολύ αδύναμες, υποστήριξε.

Αλλά κι ο ίδιος ο Τρισέ έχει περιέλθει σε δύσκολη θέση. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας συνάντησης του ΔΣ της ΕΚΤ, δήλωσε σχεδόν ανοιχτά πως η κεντρική τράπεζα της Ευρώπης ετοιμάζεται να αυξήσει το βασικό της επιτόκιο, ίσως και τον Απρίλιο. Πρόκειται για την απάντηση της ΕΚΤ στην επιτάχυνση της γερμανικής ανάπτυξης και την ενίσχυση των πληθωριστικών πιέσεων. Η ιαπωνική καταστροφή δεν φαίνεται να αλλάζει ουσιαστικά τα θεμελιώδη μεγέθη της Ευρώπης.

Αλλά οι δραστηριότητες της κεντρικής τράπεζας της Ιρλανδίας δείχνουν ότι η ΕΚΤ δεν ελέγχει πλήρως την προσφορά χρήματος εντός της Ευρωζώνης. Η ιρλανδική κεντρική τράπεζα επέκτεινε το Φεβρουάριο τη χρήση του Εργαλείου Έκτακτης Ρευστότητας, ενός  μηχανισμού με τον οποίο οι εθνικές κεντρικές τράπεζες μπορούν να τυπώσουν χρήμα ανεξάρτητα από την ΕΚΤ. Συγκεκριμένα, στα τέλη Φεβρουαρίου το πρόγραμμα της ιρλανδικής κεντρικής τράπεζας είχε αυξηθεί κατά 19 δις ευρώ, φτάνοντας στα 70 δις, ύψος που αναλογεί σε άνω του 40% του ιρλανδικού ΑΕΠ. Οι χρηματοδοτήσεις αυτές τροφοδότησαν τις προβληματικές τράπεζες της Ιρλανδίας με κρατικές εγγυήσεις.

Ενώ το ήμισυ αυτής της αύξησης συνδέεται με αλλαγές στους κανόνες αποδεκτών εγγυήσεων της Ευρωζώνης, η αύξηση του μεγέθους των χρηματοδοτήσεων της ιρλανδικής κεντρικής τράπεζας προκαλεί δυσανεξία στην ΕΚΤ. Αν οι ιρλανδικές τράπεζες δεν επιστρέψουν τα χρήματα αυτά, και τίποτα δεν επιτρέπει να θεωρούμε ότι θα μπορέσουν να το κάνουν, η χρήση του Εργαλείου Έκτακτης Ρευστότητας μπορεί να αποδειχτεί ένας μηχανισμός αποπληθωρισμού του χρέους.

Η επιστροφή των Ευρωπαίων στα παλιά δημόσια ελλείμματα και η παροχή ρευστότητας στην Ευρωζώνη εκτός του ελέγχου της ΕΚΤ είναι πιθανόν να βάλει την ΕΚΤ στον πειρασμό να αυξήσει τα επιτόκια πιο γρήγορα και περισσότερο από ό,τι περιμένουν οι αγορές.

http://www.sofokleous10.gr