Ο σχεδιασμός της κομπίνας για την Τράπεζα της Ανατολής

Σε πολλές συζητήσεις για την υπόθεση της Τράπεζας της Ανατολής και ειδικά ανάμεσα σε όσους έχουν μελετήσει τα διαθέσιμα στοιχεία και δεν στηρίζονται σε “εξωγήινης τεχνολογίας καύσιμα”, γεννάται συχνά το ερώτημα, αν η Εθνική Τράπεζα ήθελε να κάνει μια κομπίνα, γιατί δεν την έστησε καλύτερα... Η προσωπική γνώμη μου είναι ότι η κομπίνα στήθηκε μια χαρά, απλά τότε ήταν 1936 και σήμερα είναι 2013. Για περίπου 80 χρόνια η Εθνική Τράπεζα είχε την ησυχία της, με ελάχιστες εξαιρέσεις σε περιπτώσεις μεμονωμένων κατόχων μετόχων, τους οποίους εύκολα “ξεφορτώθηκε”. Η απάτη για το 1936 ήταν μέτρια προς καλά στημένη, σε μια εποχή που αρκετός κόσμος δεν γνώριζε καν γραφή και ανάγνωση. Υπήρξαν κάποιοι που, είτε απευθείας, είτε μέσω Ελληνικών και διεθνών τραπεζών, αναζήτησαν τον Ισολογισμό εκκαθάρισης και τη λογοδοσία των εκκαθαριστών, αλλά όλοι έπαιρναν την συνηθισμένη απάντηση με την εκκαθάριση που “μπήκε μέσα”.
Και αν επέμεναν λίγο παραπάνω τους αποστόμωναν με τη δημοσίευση σε μία εφημερίδα στην Αίγυπτο, στην οποία ένα χρόνο μετά την υποτιθέμενη λήξη της εκκαθάρισης η Εθνική επιμένει ότι δημοσίευσε μια μη-λογιστική κατάσταση που περιέγραφε το τέλος της ρευστοποίησης.
Αν ήταν περισσότερο πιεστικοί και γνώριζαν την Ελληνική νομοθεσία περί εκκαθαρίσεων, απλά τους έστελναν στα Κεντρικά γραφεία της Εθνικής Τράπεζας και ειδικότερα στο Δωμάτιο με αριθμό 35 για να πληρωθούν “μαύρα” και να ησυχάσουν. Βέβαια, μετά ήρθε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, ο εμφύλιος πόλεμος και τόσες κακουχίες που μετρίασαν το ενδιαφέρον και έκαναν τον κόσμο να πιστέψει την πάγια γκεμπελική θέση της Εθνικής Τράπεζας πως “λεφτά δεν υπάρχουν”.
 

ΓΙΑΤΙ Η ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΗ ΔΕΝ ΠΡΟΧΩΡΗΣΕ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1936

Στο τέλος του 1932 η Εθνική Τράπεζα εξαγόρασε μια από τις μεγαλύτερες Ελληνικές τράπεζες της εποχής και τη μία από τις δύο με διεθνή παρουσία, την Τράπεζα Ανατολής. Ωστόσο, πριν ακόμη την οριστική εξαγορά και ενώ ολοκληρωνόταν η συμφωνία ανάμεσα στις δύο τράπεζες, πλησίασαν την Εθνική Τράπεζα επενδυτές από την Deutsche Orientbank, τη Γερμανική Τράπεζα Ανατολής, η οποία είχε δημιουργηθεί κάτω από πολύ περίεργες συνθήκες με διχοτόμηση της αρχικής Τράπεζας Ανατολής το 1905.
Η Deutsche Orientbank αντιμετώπιζε οικονομικά προβλήματα λόγω της μεγάλης κρίσης, που χτύπησε Αμερική και Ευρώπη ,και η πρόταση ήρθε μέσω του Αγγλικού Οίκου Hambro. Ουσιαστικά η πρόταση ήταν να ενωθεί ξανά η Τράπεζα Ανατολής με την Deutsche Orientbank, η οποία εκείνη την εποχή ήταν η τράπεζα που εκπροσωπούσε τα επενδυτικά σχέδια των Εθνικοσοσιαλιστών του Χίτλερ και μέσω της οποίας στη συνέχεια έγινε εκτεταμένο εμπόριο κλεμμένου χρυσού από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η Εθνική Τράπεζα έβλεπε με καλό μάτι τη συνεργασία με τη Γερμανία του Χίτλερ, ο οποίος από το 1932 ήταν στο προσκήνιο και από τις 30 Ιανουαρίου 1933 ήταν πια Καγκελάριος. Η αντιπρόταση της Εθνικής ήταν να γίνει μια νέα τράπεζα, η οποία να αποτελείται από την Τράπεζα Ανατολής, την Deutsche Orientbank και κεφάλαια του Οίκου Hambro από την Αγγλία. Οι Άγγλοι από την άλλη μπορεί να είχαν συμφέροντα στη γερμανική τράπεζα, ωστόσο διατηρούσαν επιφυλάξεις για τη σύνδεση του ονόματος Hambro με τους Γερμανούς.

                   Το 1931 ξεκίνησαν οι συνομιλίες για τη δημιουργία μιας νέας τράπεζας στην οποία θα συμμετείχε η Τράπεζα Ανατολής και οι οποίες διακόπηκαν στο τέλος του 1935.

Τελικά όμως η συμφωνία προχώρησε και ξεκίνησε η δημιουργία μιας Ελληνο-γερμανο-αγγλικής τράπεζας, με την ονομασία Ελληνοαιγυπτιακή τράπεζα. Πραγματοποιήθηκαν συναντήσεις, υπογράφηκαν προσύμφωνα, έγινε ο σχεδιασμός για την καταβολή του μετοχικού κεφαλαίου και ολοκληρώθηκε ακόμη και το καταστατικό της νέας τράπεζας.
Την κρίσιμη στιγμή όμως, στο τέλος του 1935 και στις αρχές του 1936, ήρθε η ρήξη των συμφερόντων της Αγγλίας και της Γερμανίας, να σταματήσει τη δημιουργία της νέας τράπεζας, ουσιαστικά στα σπάργανα. Και την άνοιξη του 1936, θυμήθηκαν όλοι ότι είχαν να ολοκληρώσουν μια εκκαθάριση…
 

ΠΩΣ ΣΤΗΘΗΚΕ Η ΚΟΜΠΙΝΑ ΓΙΑ ΝΑ “ΤΕΛΕΙΩΣΕΙ” Η ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΗ

Μελετώντας τις οικονομικές καταστάσεις της εκκαθάρισης, διαπιστώνει κάποιος ότι οι εκκαθαριστές δεν είχαν υπογράψει κάποια από αυτές. Είναι όλες μονομερείς και έχουν “συνταχθεί” από την ίδια την Εθνική Τράπεζα. Ωστόσο, και σε αυτές φαίνεται ότι μέχρι το καλοκαίρι του 1936 δεν είχε γίνει καμία πρόοδος στην εκκαθάριση, ούτε καν λογιστικά.
Στα μέσα Μαρτίου 1936 έγινε μια συνάντηση στην Αθήνα που καθόρισε την τύχη της εκκαθάρισης. Για λόγους που θα αναλύσουμε σε μελλοντικό άρθρο, αρκετές από τις μετοχές της Τράπεζας της Ανατολής που είχε η Εθνική Τράπεζα στα χέρια της, πωλήθηκαν σε τρίτους! Επομένως η Εθνική Τράπεζα είχε κάθε συμφέρον να μην ολοκληρώσει ποτέ κερδοφόρα την εκκαθάριση, από την άλλη όμως δεν ήθελε και να μπλέξει και σε περιπέτειες.
Στη συνάντηση αυτή παρευρέθηκαν ο πρώην διευθυντής της Τράπεζας Ανατολής στην Αίγυπτο Αθανάσιος Δάρμος, ο οποίος πλέον ήταν ο γενικός διευθυντής των υποκαταστημάτων της Εθνικής Τράπεζας στην Αίγυπτο, ο διευθυντής της νομικής υπηρεσίας της Εθνικής Τράπεζας, ο Διευθυντής Θρ. Μπογδάνος αλλά και ο Διοικητής της Εθνικής Τράπεζας Ιωάννης Δροσόπουλος, η παρουσία του οποίου δεν καταγράφεται σε κάποια από τα έγγραφα.
Ο Αθ. Δάρμος προσπάθησε να αμυνθεί για την όλη καθυστέρηση και πρότεινε να χρησιμοποιηθούν οι πραγματικές τιμές του ενεργητικού της Τράπεζας Ανατολής, μεταφερόμενες στο ενεργητικό της Εθνικής Τράπεζας, ώστε να μπορέσουν τα υποκαταστήματα να δείξουν την πραγματική τους περιουσία και πρόοδο. Αντίθετα, η διοίκηση της Εθνικής Τράπεζας πρότεινε να “κλείσει” εσπευσμένα η εκκαθάριση της Τράπεζας Ανατολής και μέσα σε ένα χρόνο να έχουν κλείσει και τα υποκαταστήματα της πρώην Τράπεζας Ανατολής στην Αίγυπτο, ώστε να μεταφερθεί η περιουσία της τράπεζας μαζί με τις καταθέσεις στην Ελλάδα.

Ενδεικτικό για τον τρόπο που το νομικό τμήμα της Εθνικής Τράπεζας πρότεινε να ολοκληρωθεί η εκκαθάριση είναι το παρακάτω έγγραφο που φέρνουμε στη δημοσιότητα. Τα κυριότερα σημεία της επιστολής αυτής είναι:

• 1. Το νομικό τμήμα συστήνει ότι μπορούσε  να παραταθεί η εκκαθάριση μέχρι εκείνη τη στιγμή,  αφού ήταν στην κρίση της Εθνικής Τράπεζας, σύμφωνα με τη σύμβαση συγχώνευσης. Επομένως η μέχρι τότε παράταση της εκκαθάρισης κρίθηκε ασφαλής.
• 2. Προκειμένου να λήξει η ειδική εκκαθάριση μέχρι το τέλος του 1936, θα έπρεπε  να ενημερωθούν για αυτό οι εκκαθαριστές  και να γίνει  ειδική μνεία στο βιβλίο πρακτικών  της εκκαθάρισης, κάτι που όμως δεν έγινε ποτέ.
• 3. Ουσιαστικά θα έπρεπε εγγράφως να δηλωθεί ότι  η Εθνική Τράπεζα δεν θέλει να συνεχίσει την εκκαθάριση και να τεθεί μια ημερομηνία λήξης της. 
• 4. Πριν τη λήξη της εκκαθάρισης και σε συγκεκριμένη ημερομηνία θα έπρεπε να ενημερωθούν οι εκκαθαριστές την τιμή που προτείνει η Εθνική Τράπεζα για την εξαγορά όσης περιουσίας της Τράπεζας Ανατολής δεν είχε ρευστοποιηθεί ακόμη.
• 5. Αντί δηλαδή να γίνει ρευστοποίηση, θα μεταβιβάζονταν τα υπόλοιπα στοιχεία της περιουσίας της Τράπεζας Ανατολής στην Εθνική Τράπεζα.

Το ιδιαίτερα σημαντικό και περίεργο είναι ότι το νομικό τμήμα προτείνει διαφορετικές λύσεις στην περίπτωση που οι εκκαθαριστές συμφωνήσουν ή διαφωνήσουν με την τιμή που θα προτείνει ο εκπρόσωπος της Εθνικής Τράπεζας.
Το εύκολο σενάριο θα ήταν να συμφωνήσουν οι εκκαθαριστές στην τιμή που θα τους προταθεί, αλλά αυτό θεωρήθηκε ως σχετικά απίθανο. Το πιθανότερο θα ήταν οι εκκαθαριστές να αρνηθούν την τιμή αυτή, είτε γιατί διαφωνούν με την εκτίμηση κάποιων περιουσιακών στοιχείων, είτε γιατί δεν έχουν εκτιμήσει καν την υπολειπόμενη περιουσία της Τράπεζας Ανατολής. Το νομικό τμήμα της Εθνικής Τράπεζας, ξεκαθαρίζει λοιπόν, ότι είναι πιθανόν να μη γίνει αποδεκτή η πρόταση της τράπεζας, γιατί οι εκκαθαριστές δεν έχουν κατορθώσει να εκτιμήσουν τις τιμές ρευστοποίησης στις αρχές του 1936 ! Και αυτό είναι σε γνώση της Εθνικής Τράπεζας !
 

οι εκκαθαριστές δεν έχουν κατορθώσει να εκτιμήσουν τις τιμές ρευστοποίησης στις αρχές του 1936

Ο Διοικητής του νομικού τμήματος αναλύει μάλιστα ότι με τον τρόπο αυτό θα οδηγηθεί το θέμα σε διαιτησία σύμφωνα με τη σύμβαση συγχώνευσης. Παράλληλα, διαβεβαιώνει την Εθνική Τράπεζα ότι  και οι διαιτητές θα διαφωνήσουν προφανώς  με την πρόταση αυτή και τελικά το θέμα θα οδηγηθεί σε επιδιαιτησία από τον Διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος, σύμφωνα με τη συμφωνία που υπογράφηκε ανάμεσα στην Τράπεζα Ανατολής και την απορροφούσα Εθνική Τράπεζα.  Η σιγουριά του νομικού τμήματος της ΕΤΕ για τη διαφωνία των διαιτητών δείχνει ότι η πρόταση θα ήταν τέτοια, που δύσκολα θα γινόταν δεκτή. 
Ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος και οι διαιτητές θα μπορούσαν να προτείνουν να γίνει μια νέα εκτίμηση της περιουσίας της Τράπεζας της Ανατολής. Στην περίπτωση όμως που η γνώμη του διαιτητή που θα είχαν καθορίσει οι ειδικοί εκκαθαριστές δεν έθιγε την Εθνική Τράπεζα, τότε θα μπορούσε να γίνει κάποια παρέμβαση προς τον Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας για να αποφευχθεί νέα εκτίμηση.

24/03/1936 – Εισήγηση Δαρμού για Λογιστική Εκκαθάριση

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Είναι δεδομένο ότι η εκκαθάριση δεν μπορούσε να λήξει μέχρι το τέλος του 1936, για αυτό και δεν έληξε τότε. Για όσους γνωρίζουν τα πραγματικά ιστορικά γεγονότα, η εκκαθάριση της Τράπεζας Ανατολής μόνο στην Αίγυπτο συνεχίστηκε ως τα μέσα της δεκαετίας του ’50 και μέχρι τη στιγμή που εκδιώχθηκαν οι τράπεζες και αρκετοί Έλληνες με την αλλαγή του καθεστώτος. Η πραγματική εκκαθάριση ουσιαστικά δεν έχει ολοκληρωθεί μέχρι σήμερα και για αυτό η Εθνική Τράπεζα με προφάσεις και τυπικότητες προσπαθεί να αποφύγει να πιει το “πικρό ποτήρι” στο δικαστήριο.
Το σίγουρο όμως είναι, με βάση το έγγραφο που παρουσιάζουμε ότι η εκκαθάριση δεν είχε καν ξεκινήσει την άνοιξη του 1936 και η Εθνική Τράπεζα για να αποφύγει τα προβλήματα και οποιαδήποτε ευθύνη, προσπάθησε να “τελειώσει” την εκκαθάριση με όποιον νομιμοφανή τρόπο μπορούσε.
 

Δημιουργήθηκε ένα πλάνο απεμπλοκής

Δημιουργήθηκε λοιπόν ένα πλάνο απεμπλοκής της Εθνικής από την εκκαθάριση, με ταυτόχρονη υποτίμηση του ενεργητικού της Τράπεζας Ανατολής και τη δημιουργία ελλειμμάτων μέσω εκτεταμένων επισφαλειών. Η Εθνική Τράπεζα θα πίεζε τους εκκαθαριστές να δεχθούν μια χαμηλή τιμή για την υπόλοιπη περιουσία και σε περίπτωση άρνησης τους, θα φρόντιζε να τους χειριστεί κατάλληλα, γνωρίζοντας ποιες είναι οι πιθανές λύσεις που θα τη συνέφεραν. Και αυτά τα ομολογεί η ίδια η νομική ομάδα της Εθνικής Τράπεζας!

εκτελέστηκε με λεπτότητα “χασάπη”

Μόνο που τελικά δεν υιοθετήθηκε πλήρως το σχέδιο απεμπλοκής που είχε συστήσει η νομική ομάδα της Εθνικής Τράπεζας. Λόγω πίεσης χρόνου, εκτελέστηκε με λεπτότητα “χασάπη” και αντί να γίνει η σχετική έγγραφη και έγκαιρη ειδοποίηση των εκκαθαριστών, με εγγραφή στο βιβλίο πρακτικών, απλά τους κοινοποιήθηκε η ουσιαστική τους απόλυση την 23η Δεκεμβρίου 1936, “τερματισθέντος του προσδιορισμού των τιμών ρευστοποιήσεως του απομείναντος Ενεργητικού της Τραπέζης της Ανατολής”.
Μόνο που είχαν μείνει ακόμη μερικές εκατοντάδες εκκρεμείς δίκες στα πλαίσια της εκκαθάρισης, δεν είχε ολοκληρωθεί η πραγματική εκτίμηση της περιουσίας της Τράπεζας Ανατολής και δεν είχε συνταχθεί Ισολογισμός Εκκαθάρισης από τους Εκκαθαριστές.

23/12/1936 – Η απόλυση των ειδικών εκκαθαριστών, εντελώς στα ξαφνικά χωρίς καμία προειδοποίηση.

Δυστυχώς όσο τσαπατσούλικη και να είναι μια κομπίνα, ακόμη και αυτού του μεγέθους, δεν παύει να είναι κομπίνα. Και για αυτή τη ξεκάθαρη απάτη θα λογοδοτήσει η Εθνική Τράπεζα στο Πολυμελές Πρωτοδικείο Ρόδου στις 7 Νοεμβρίου 2013, εκπροσωπούμενη από τον δικηγόρο της κ. Ιωάννη Λιναρίτη, ο οποίος έχει αναλάβει να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά.

banquedorient.org