26 Ιουλίου 1822: Οι Έλληνες κατατροπώνουν τον Δράμαλη στα Δερβενάκια

Είμαστε στον Ιούλιο του 1822 και ο Μαχμούτ πασάς Δράμαλης ξεκινάει από το Ζιτούνι της Λαμίας, προκειμένου να καταπνίξει την Ελληνική Επανάσταση. Η Τριπολιτσά βρίσκεται ήδη από τον Σεπτέμβριο του 1821 σε ελληνικά χέρια και η Επανάσταση έχει εδραιωθεί. Ο στρατός, όμως, του Δράμαλη ήταν κάτι πρωτόγνωρο στα χρονικά, ήταν κάτι που πραγματικά απειλούσε την Επανάσταση. Οι ιστορικοί αναγάγουν την ισχύ αυτής της στρατιάς σε 24.000 με 30.000 πεζούς και 6.000 ιππείς, συνοδευόμενους από ισχυρό πυροβολικό. Γράφει σχετικώς ο Μέντελσον Μπαρτόλντι:...
«Είκοσι τέσσαρες χιλιάδες πεζοί, εξακισχίλιοι ιππείς και ισχυρόν πυροβολικόν απετέλουν αυτήν· από του έτους δε 1715, ότε ο Αλή Κουμουρτζής διέβη τον Σπερχειόν, απερχόμενος όπως ανακτήση Μωρέαν από τους Ενετούς, ουδέποτε είχεν ίδει η Ελλάς τοιαύτην στρατιωτικήν πομπήν...».

Ο Δράμαλης έφτασε στην Κόρινθο χωρίς να συναντήσει ουσιαστική αντίσταση πέραν κάποιων Ελληνικών αποσπασμάτων. Εκεί πραγματοποίησε συμβούλιο κατά το οποίο του τέθηκε η πρόταση να στρατοπεδεύσει στην Κόρινθο και να συνεχίσει από εκεί, αφότου συγκεντρώσει ισχυρό στόλο, προκειμένου να ανακαταλάβει την Τριπολιτσά και εν τέλει να καταλάβει και ολόκληρη την Πελοπόννησο, καταπνίγοντας την Επανάσταση. Το γεγονός, όμως, ότι είχε περάσει ήδη την Ακροκόρινθο και τα στενά των Γερανείων, άνευ ουσιαστικής αντίστασης, τον έκαναν να αποφασίσει ότι θα πρέπει να κινηθεί άμεσα προς το Ναύπλιο και να ανεφοδιαστεί εκεί από τον τουρκικό στόλο.

Φτάνοντας στο Άργος, μέσα από τα στενά των Δερβενακίων, ο Δράμαλης διαπιστώνει πρώτον ότι στο φρούριο βρίσκονταν οχυρωμένοι Έλληνες υπό την αρχηγία του Υψηλάντη και δεύτερον ότι ο τουρκικός στόλος δεν βρισκόταν στην περιοχή, αλλά είχε πάει στην Πάτρα. Ύστερα από την αποχώρηση, των αποκλεισθέντων στο οχυρό, Ελλήνων, ο Δράμαλης δεν έχει άλλο δρόμο παρά να επιστρέψει πίσω χρησιμοποιώντας και πάλι τα στενά των Δερβενακίων. Όμως πλέον εκεί τους περίμεναν οι ελληνικές δυνάμεις υπό τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Η βασική διάβαση φυλασσόταν από τον Αντώνη Κολοκοτρώνη με 1500 άνδρες. Ο Πλαπούτας με 800 άνδρες είχε τοποθετηθεί στο Σχινοχώρι για να φυλάει την βορειοδυτική έξοδο της Αργολίδας και ο Νικηταράς μαζί με τον Παπαφλέσσα ήταν στο Στεφάνι – Αγιονόρι για να φυλάνε την τρίτη διάβαση προς την Κλένια.

Σαν σήμερα στις 26 Ιουλίου του 1822 οι τούρκοι αρχίζουν να μπαίνουν στα στενά και μετά από λίγο άρχισαν να δέχονται πυρά από τον Αντώνη Κολοκοτρώνη και τους άνδρες του. Εν τέλει οπισθοχώρησαν και αποφάσισαν να πάρουν το πέρασμα προς τον Άγιο Σώστη. Όμως ο Νικηταράς και ο Παπαφλέσσας είχαν ήδη ειδοποιηθεί και βρίσκονταν στην περιοχή. Η τουρκική πομπή βρέθηκε περικυκλωμένοι και υπό διασταυρούμενα πυρά. Από τα ανατολικά βρισκόταν ο Νικηταράς και ο Παπαφλέσσας και από τα δυτικά οι άνδρες του Αντώνη Κολοκοτρώνη. Οι τούρκοι πέφτουν ενώπιον της Ιεράς Μανίας των Ελλήνων που πολεμάνε για Πατρίδα, Πίστη και Ελευθερία. Η νύχτα έσωσε τους τούρκους, οι οποίοι μέχρι εκείνη την ώρα είχαν μετρήσει ήδη 4500 νεκρούς και η στρατιά του Δράμαλη διασπάστηκε με λίγους να καταφέρνουν να φτάσουν στην Κόρινθο και το κύριο μέρος του στρατεύματος να επιστρέφει στην Τίρυνθα.

Δύο μέρες μετά στις 28 Ιουλίου ο Δράμαλης επεχείρησε δεύτερη φορά να φτάσει στην Κόρινθο, όμως γνώρισε και άλλη μία πανωλεθρία, μικρότερης βέβαια εμβέλειας και εν τέλει αποκλείστηκε στην Κόρινθο, όπου βρήκε το αρμόζον τέλος του μαζί με το μεγαλύτερο μέρος της στρατιάς του, υποκύπτοντας στην πείνα τις αρρώστιες.

Σε κεντρική μορφή της Μάχης των Δερβενακίων αναδείχθηκε ο Νικήτας Σταματελόπουλος, ο επονομαζόμενος και Νικηταράς ο Τουρκοφάγος. Στην μάχη αυτή σύμφωνα με ιστορικές πηγές έσπασε τρία σπαθιά κατά τη διάρκεια της μάχης, σκοτώνοντας τούρκους, ενώ στο τέλος της μάχης το χέρι του είχε αγκυλωθεί και δεν άφηνε με κανέναν τρόπο το σπαθί.

Αυτό το σπαθί υπήρξε και ο τελευταίος πλειοδότης όταν το, στην πραγματικότητα πάντοτε ανελεύθερο, ελλαδικό κράτος έβαλε σε πλειστηριασμό το σπίτι του Ήρωα Νικηταρά, ο οποίος πέθανε πάμπτωχος. Στις 24 Ιουλίου 1825 ένα έγγραφο έθετε την ελευθερία του Έθνους στην  δικαιοδοσία της Μεγάλης Βρετανίας. Αυτό το έγγραφο δεν το υπέγραψαν ο Υψηλάντης και ο Νικηταράς. Ο μεν πρώτος τέθηκε γρήγορα στο περιθώριο και ο δεύτερος είχε την μοίρα που προαναφέραμε. Η εποχή της ξενοκρατίας είχε ξεκινήσει και κρατάει μέχρι τις μέρες μας.