Ας γίνει στην Ελλάδα, του …Κορέα! ΔΙΑΔΩΣΤΕ ΤΟ!

DEBTOCRACY // ΧΡΕΟΚΡΑΤΙΑ
Ούγκο Αρίας
Ισημερινός του ’80 η Ελλάδα
Τόσο από την ακαδημαϊκή του εμπειρία όσο και από την κινηματική του δράση, ο ιστορικός και οικονομολόγος Ούγκο Αρίας αποκόμισε βαθιά γνώση για τα ζητήματα του χρέους. Στον Ισημερινό, τη γνώση αυτή…
την έθεσε προς το συμφέρον των πολιτών, ως επικεφαλής της Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου του δημοσίου χρέους της χώρας. Στο Debtocracy, τη γνώση αυτή τη μεταλαμπαδεύει στο ελληνικό κοινό, το οποίο προτρέπει να ευαισθητοποιηθεί και να κατεβεί στο δρόμο απαιτώντας λογιστικό έλεγχο.
- Πώς έπεσε ο Ισημερινός στην παγίδα του χρέους;
Κατά τη δικτατορία της δεκαετίας του ’70, μέσα σε τρία χρόνια η χώρα χρεώθηκε πάνω από 3 δισ. δολάρια – ποσό τεράστιο για τα δεδομένα της. Από αυτά, το 1 δισ. προοριζόταν για στρατιωτικές δαπάνες, άλλο 1 δισ. για έργα υποδομής που δεν ολοκληρώθηκαν και το υπόλοιπο για την αποπληρωμή χρεών. Η εγγύηση τουΙσημερινού ήταν το πετρέλαιο, και προφανώς είχε αρκετό για να πληρώσει. Άρχισαν, λοιπόν, να φτάνουν κεφάλαια με χαμηλό κόστος από το Βορρά. Στη χώρα έφτασαν τόσο μεγάλα ποσά δολαρίων, ώστε οι τράπεζες έλεγαν ότι πλέον δεν έχουμε τοπικό νόμισμα, αλλά δολάρια σε πολύ καλές τιμές. Οι ιδιωτικές επιχειρήσεις και το κράτος, δρώντας εντελώς ανεύθυνα, έπεσαν στην παγίδα. Έτσι, τη δεκαετία του ’80, όταν τα επιτόκια ανέβηκαν από το 6% στο 21%, επήλθε τρομερό πλήγμα στην οικονομία. Το χρέος διογκώθηκε ενώ η τιμή του πετρελαίου έπεσε, και το 1982 ο Ισημερινός δεν μπορούσε να το αποπληρώσει.
Το 1982 εμφανίστηκε το ΔΝΤ. Δημιουργήθηκε μια επιτροπή διαχείρισης του χρέους, που εκπροσωπούσε 400 τράπεζες –πιστωτές μας από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη–, στην οποία συμμετείχε κι ένας εκπρόσωπος από τη Λέσχη του Παρισιού. Ήθελαν να μας υποδείξουν τρόπους αποπληρωμής του χρέους, το οποίο δεν μπορούσαμε να εξοφλήσουμε.
Αρχικά, για να διευκολυνθεί η αποπληρωμή, μας είπαν ότι η Κεντρική Τράπεζα είναι ο μόνος οφειλέτης, ενώ στην πραγματικότητα οφειλέτες ήταν όλοι οι κρατικοί οργανισμοί. Η Κεντρική Τράπεζα ορίστηκε, λοιπόν, μοναδικός διαπραγματευτής, παρότι, σύμφωνα με το νόμο, αυτή δε χρεώνεται ποτέ. Σε δεύτερη φάση, μας υποχρέωσαν να αναλάβουμε τα ιδιωτικά χρέη των επιχειρήσεων. Ήξεραν ότι, λόγω της κρίσης, πολλές επιχειρήσεις θα κήρυτταν πτώχευση. Ο μόνος τρόπος να πληρωθούν τα χρέη τους ήταν να μεταφερθούν στο κράτος – μια πράξη που για μας ήταν εγκληματική και κακόβουλη. Τρίτον, άρχισαν τις ετήσιες επαναδιαπραγματεύσεις του χρέους – μια πραγματικά φαύλη διαδικασία. Τα χρήματα που μας δάνειζαν με την υπογραφή της Κεντρικής Τράπεζας δεν έμπαιναν καν στον Ισημερινό. Περνούσαν από ένα παραθυράκι του ταμείου της τράπεζας που μας δάνειζε στο ταμείο της ίδιας τράπεζας, ως αποπληρωμή του χρέους. Το αποτέλεσμα ήταν ότι το χρέος, που τη δεκαετία του ’80 κυμαινόταν στα 2-3 δισ. δολάρια, μέσα σε μια δεκαετία έφτασε τα 12 δισ. Κι όλα αυτά μέσω μιας διαδικασίας συσσώρευσης χρεών για την αποπληρωμή άλλων χρεών.
Το 1992, καθώς ο Ισημερινός δεν είχε καταφέρει να αποπληρώσει κεφάλαια όλο αυτό το διάστημα, δόθηκε η δυνατότητα διαγραφής του χρέους. Η χώρα είχε το δικαίωμα να ζητήσει τη διαγραφή και μη πληρωμή του χρέους. Οι πιστωτές, όμως, άσκησαν πιέσεις, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση να υπογράψει μονομερώς ένα έγγραφο με το οποίο απέρριπτε τη διαγραφή του χρέους. Και μιλάμε για ένα ποσό της τάξης των 8 δισ. δολαρίων περίπου. Πρόκειται κυρίως για το εμπορικό χρέος προς τις ιδιωτικές τράπεζες, το οποίο διογκώθηκε περισσότερο και του οποίου το λογιστικό έλεγχο είχα την ευκαιρία να συντονίσω. Το 1992, λοιπόν, χάσαμε αυτή τη μεγάλη ευκαιρία. Ύστερα από δύο χρόνια, για τα 7 δισ. δολάρια που έμειναν, εκδόθηκαν ομόλογα Brady, τα οποία επιβλήθηκαν από την Παγκόσμια Τράπεζα ως ένα μέσο για να συνεχίσει τη μετατροπή ομολόγων που σε κάποιες αγορές είχαν πολύ μικρή αξία σε ανανεωμένο χρέος. Όταν εκδόθηκαν τα ομόλογα Brady, τα ομόλογα του Ισημερινού στην αγορά δεν είχαν ούτε το 10-15% της πραγματικής τους αξίας. Με τη μετατροπή, το χρέος ουσιαστικά «αναστήθηκε». Ένα χρέος που έπρεπε να ακυρωθεί, μετατράπηκε σε χρέος 7 δισ. δολαρίων σε ομόλογα Brady. Έπειτα από τέσσερα χρόνια, όμως, ήρθε η οικονομική κρίση στον Ισημερινό και οι πιστωτές ζήτησαν αναδιάρθρωση και μετάβαση από τα ομόλογα Brady στα λεγόμενα παγκόσμια ομόλογα (global bonds). Εξασφάλισαν εγγυήσεις και λήστεψαν για μια ακόμα φορά την οικονομία της χώρας, μετατρέποντας τα Brady σε ομόλογα των 12 και 30 ετών με πολύ μεγαλύτερο επιτόκιο και πολύ πιο επώδυνους όρους για τη χώρα.
Με άλλα λόγια, η διαδικασία δημιουργίας του χρέους ήταν μια ατελείωτη αλυσίδα. Ο Ισημερινός δεν επωφελήθηκε ούτε στο ελάχιστο από όλες αυτές τις πιστώσεις. Ήταν ένα διαρκές πλιάτσικο του Ισημερινού από τις χώρες του Βορρά.
Για να δώσω ένα παράδειγμα, από το ’80 και το ’90 ως το 2005, στην αποπληρωμή του χρέους πήγαινε περίπου το 50% του κρατικού προϋπολογισμού. Δηλαδή, γύρω στα 3-4 δισ. δολάρια το χρόνο. Την ίδια ώρα, στην υγεία πήγαινε μόνο το 4%. Τέσσερα δισ. για το χρέος και 400 εκατ. για την υγεία. Τέσσερα δισ. για το χρέος και 800 εκατ. για την παιδεία. Σκοτώναμε το λαό μας. Η οπισθοδρόμηση που συντελέστηκε σε βάρος του λαού του Ισημερινού ήταν ιστορικών διαστάσεων, καθώς μας λεηλατούσαν οι πιστωτές, η Παγκόσμια Τράπεζα και οι πολυμερείς οργανισμοί που ιδρύθηκαν για να βοηθήσουν τη χώρα μας, αλλά πάντα ενεργούσαν προς όφελος των πιστωτών. Κυρίως, το ΔΝΤ, το οποίο από το 1982, πριν δηλαδή από την εμφάνιση της Συναίνεσης της Ουάσινγκτον, εφάρμοζε τα φριχτά προγράμματα διαρθρωτικών προσαρμογών.
- Ποιος ήταν ο ρόλος του ΔΝΤ;
- Ο Ισημερινός αναγκάστηκε να υπογράψει εκείνη την περίοδο γύρω στις δέκα «επιστολές πρόθεσης», η μία σκληρότερη από την άλλη, που απαιτούσαν άνοιγμα των αγορών, ιδιωτικοποιήσεις, μειώσεις μισθών, άνοδο των τιμών, περιορισμό των επιδομάτων και πάγωμα των συντάξεων.
Το 2002, έγινε κάτι ακόμα πιο τρομακτικό. Υποχρέωσαν μια φτωχή χώρα, χωρίς πόρους, να δημιουργήσει ένα ταμείο στο οποίο θα συγκεντρώνονταν όλα τα έσοδα από το πετρέλαιο. Η εκμετάλλευση του πετρελαίου γινόταν για χάρη αυτού του ταμείου και η τιμή του αυξήθηκε, την ίδια ώρα που ο πληθυσμός βυθιζόταν στην απόλυτη φτώχεια. Το 2005, ο νυν πρόεδρος, Ραφαέλ Κορέα, διορίστηκε υπουργός Οικονομικών. Με πρωτοβουλία του, ο νόμος άλλαξε και οι πόροι του ταμείου διοχετεύθηκαν στην υγεία, την παιδεία και σε παραγωγικά έργα. Ήταν τόσο σημαντικό το γεγονός, ώστε ενοχλήθηκε η Παγκόσμια Τράπεζα. Τι έκανε; Καθώς διακυβευόταν η αποπληρωμή του χρέους, όταν ο Ραφαέλ Κορέα ζήτησε 6 εκατ., η Τράπεζα αρνήθηκε να του τα δώσει λόγω της απόφασης που είχε λάβει η κυβέρνηση. Ζήτησαν, μάλιστα, από τον πρόεδρο να απομακρύνει τον Ραφαέλ Κορέα, όπως και έγινε.
- Οι παρεμβάσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΔΝΤ συνήθως συνοδεύονται από προγράμματα εκποίησης της δημόσιας περιουσίας. Ποια ήταν η εμπειρία του Ισημερινού;
- Τη δεκαετία του ’90 ιδρύθηκε ο λεγόμενος οργανισμός για τον εκσυγχρονισμό του κράτους. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε, βέβαια, παραπλανητικά, αφού στόχος ήταν να ιδιωτικοποιηθεί η κρατική περιουσία. Προωθήθηκαν νόμοι για την απορρύθμιση του τοπικού οικονομικού συστήματος και για την ιδιωτικοποίηση όλων των υπηρεσιών. Επίσης, θεσπίστηκε νόμος για τα ορυχεία, που εκχωρούσε ουσιαστικά το έδαφος και τα ορυχεία στις πολυεθνικές. Εκείνες πλήρωναν δυο δολάρια το εκτάριο και το κράτος δεν έπαιρνε τίποτα. Παράλληλα, ο νόμος επέτρεπε μεθόδους εξόρυξης που επηρέαζαν σημαντικά τη ζωή του αγροτικού πληθυσμού και κυρίως το περιβάλλον.
Στον αγροτικό τομέα οι εξελίξεις ήταν ανάλογες. Είχαν θεσπιστεί νόμοι που στόχευαν στην ιδιωτικοποίηση και συγκέντρωση της γης προς όφελος των μεγάλων επιχειρήσεων, στην ιδιωτικοποίηση της υπηρεσίας ύδρευσης και στην υλοποίηση έργων που δεν ευνοούσαν την ανάπτυξη της χώρας και των κοινοτήτων. Για παράδειγμα, για ένα αγροτικό έργο, χρηματοδοτούμενο από την Παγκόσμια Τράπεζα, έφερναν τους δικούς τους συμβούλους από το Μαϊάμι με μισθούς της τάξης των 15.000-20.000 δολαρίων το μήνα. Ο Ισημερινός έβαλε τους δικούς του τεχνικούς, που κάθισαν στο ίδιο γραφείο και έπαιρναν 200 δολάρια, απέναντι στα 15.000 που κέρδιζαν οι συνάδελφοί τους από τις Ηνωμένες Πολιτείες και πληρώνονταν με χρήματα του Ισημερινού.
Τέτοια έργα προκάλεσαν αφαίμαξη της οικονομίας του Ισημερινού και όλοι αυτοί οι νόμοι είχαν σαν στόχο να ανοίξουν τις αγορές στις πολυεθνικές του Βορρά.
- Πώς ξεκίνησε η πρωτοβουλία για τη δημιουργία Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου στον Ισημερινό;
- Στον Ισημερινό αγωνιζόμαστε για το πρόβλημα του χρέους ήδη από την κρίση του ’82. Από τότε γινόταν λόγος για την ανάγκη σύστασης Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου και απαλλαγής από το χρέος. Το 1999, ιδρύθηκε η (διεθνής συμμαχία) Jubilee 2000 και στο εξής οι προσπάθειές μας επικεντρώθηκαν στην ανάλυση του χρέους. Αρχίσαμε να καταστρώνουμε σχέδιο λογιστικού ελέγχου από το 2002. Το σχέδιο στο οποίο καταλήξαμε το προτείναμε στις κυβερνήσεις της χώρας και στο Κογκρέσο. Δεν έγινε, όμως, δεκτό μέχρι τη στιγμή που ανέλαβε πρόεδρος ο Ραφαέλ Κορέα, ο οποίος εξελέγη από τις κοινωνικές οργανώσεις και γνώριζε καλά το θέμα του χρέους.
- Τι προβλήματα αντιμετώπισε η Επιτροπή; Πώς την υποδέχθηκε ο κρατικός μηχανισμός και τα στελέχη των υπουργείων;
- Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίσαμε κατά το λογιστικό έλεγχο ήταν η πρόσβαση στα στοιχεία. Η μάχη για την πρόσβαση στα στοιχεία ήταν τρομερή. Κατά πρώτο λόγο, γιατί τα στοιχεία δεν ήταν ταξινομημένα. Δεύτερον, υπήρχε το πρόβλημα της γραφειοκρατικής αδράνειας. Τρίτον, αντιμετωπίσαμε έντονη αντίσταση, καθώς η γραφειοκρατία, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο εμπλεκόταν στις διαδικασίες δημιουργίας του παράτυπου και απεχθούς χρέους.
Όταν, για παράδειγμα, μιλήσαμε με το διευθυντή της Κεντρικής Τράπεζας, μας είπε ότι όλα τα έγγραφα σχετικά με το χρέος βρίσκονταν στο παλιό νομισματοκοπείο, έξω από την πόλη του Κίτο. Όταν πήγαμε εκεί, βρήκαμε κουτιά με έγγραφα ανακατεμένα. Έπειτα από έξι επισκέψεις, ανακαλύψαμε ότι τα πολυτιμότερα έγγραφα για το χρέος βρίσκονταν σε κτίριο κοντά στην Κεντρική Τράπεζα. Μας είχαν εξαπατήσει.
Θα σας πω όμως και την εξής ιστορία: Στο Υπουργείο Οικονομίας, ο συνεργάτης μας Αλεχάντρο Όλμος ο νεότερος κι εγώ κηρυχθήκαμε ανεπιθύμητοι. Όλα τα στελέχη στο υπουργείο Οικονομικών έστειλαν επιστολή στον υπουργό καταγγέλλοντας τις δραστηριότητές μας και λέγοντας ότι κάναμε κακό στους υπαλλήλους του υπουργείου και ότι τους ενοχλούσαμε. Εμείς, βέβαια, γελούσαμε αλλά καταλαβαίνετε τη δυσκολία μας τη στιγμή που κατηγορηθήκαμε σαν κακοί της υπόθεσης σε αυτή τη διαδικασία.
- Τελικά όμως ο Κορέα εξελέγη πρόεδρος. Ποια ήταν τα πρώτα του βήματα;
- Το πρώτο που έκανε ήταν να απελάσει τον εκπρόσωπο της Παγκόσμιας Τράπεζας από τον Ισημερινό. Ήταν μια γενναία και παράτολμη ενέργεια, καθώς τα έβαζε με τις μεγάλες δυνάμεις, αλλά έστελνε και ένα μήνυμα προς την Παγκόσμια Τράπεζα.
Υπουργός Οικονομικών διορίστηκε ο οικονομολόγος Ρικάρντο Πατίνιο, ο οποίος ζήτησε από τους εκπροσώπους του ΔΝΤ να φύγουν από το κτίριο της Κεντρικής Τράπεζας, όπου είχαν τα γραφεία τους για να ελέγχουν την οικονομία του Ισημερινού. Τους είπε ότι, αν θέλουν να μείνουν στον Ισημερινό, έπρεπε να νοικιάσουν γραφείο κι ότι στην Κεντρική Τράπεζα δεν υπήρχε χώρος γι’ αυτούς. Τους είπε, επίσης, ότι έχουν βλάψει τόσο την οικονομία του Ισημερινού που είναι ανεπιθύμητοι. Για να γίνει, βέβαια, αυτό, έπρεπε αμέσως να πληρώσουμε γύρω στα 400 εκατ. δολάρια. Εκείνη την περίοδο ο Ισημερινός δε ζήτησε χρήματα από το ΔΝΤ ή από την Παγκόσμια Τράπεζα.
Τόσο η Παγκόσμια Τράπεζα όσο και το ΔΝΤ έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη λεηλασία των πόρων μας από τους πιστωτές του Βορρά. Αυτοί ευθύνονται για τη δημιουργία αυτού του παράλογου χρέους και κυρίως για τα διαρθρωτικά μέτρα που πλήττουν την κοινωνία του Ισημερινού με το υψηλό ποσοστό φτώχειας. Με τη νέα κυβέρνηση όμως το κράτος ανέκτησε ό,τι είχε αποκρατικοποιηθεί και εμπόδισε την τραπεζική απορύθμιση, ενώ ανέκτησε και την εποπτεία των τραπεζών. Το κράτος ελέγχει τις τράπεζες, ενώ παλιότερα οι τράπεζες έλεγχαν το κράτος. Η Κεντρική Τράπεζα έχει πλέον ένα βαθμό διαχείρισης και ελέγχου των ιδιωτικών τραπεζών, ενώ προηγουμένως οι ιδιωτικές τράπεζες έλεγχαν την Κεντρική Τράπεζα, η οποία είχε μετατραπεί σε παράρτημα του ΔΝΤ. Ήμασταν μια χώρα υπό κατοχή. Μας είχαν καταλάβει οι πιστωτές μέσω της διαδικασίας δημιουργίας του χρέους.
- Ποια βήματα ακολουθήθηκαν σε σχέση με τη διαγραφή του χρέους;
- Το Νοέμβριο του 2008, ο πρόεδρος αποφάσισε να σταματήσει την αποπληρωμή προς τους πιστωτές. Φοβηθήκαμε ότι θα υπήρχαν αντίποινα από το οικονομικό σύστημα, τις ξένες κυβερνήσεις και προφανώς από την Παγκόσμια Τράπεζα. Τελικά συνέβη το αντίθετο. Η απόφαση του προέδρου αποδείχθηκε ευνοϊκή, ενώ ακολούθησε ο λογιστικός έλεγχος που αποκάλυψε όχι μόνο τις παρανομίες, αλλά και το γεγονός ότι μεγάλο μέρος των χρεών ήταν απεχθή.
Μπροστά σε αυτή την κατάσταση, οι κάτοχοι του χρέους του Ισημερινού άρχισαν να πωλούν τα ομόλογά τους σε πολύ χαμηλές τιμές, έως και στο 20% της αξίας τους. Και τότε η κυβέρνηση της χώρας άρχισε μυστικά να τα αγοράζει. Πρότεινε στους κατόχους των ομολόγων που είχαν απομείνει να τους καταβάλει το 30% της αξίας τους και έτσι ανέκτησε το 91-92% του χρέους, περίπου 3,2 δισ. δολάρια. Με 800 εκ. δολάρια αγόρασε 3 δισ. χρέος. Ήταν μια πολύ σημαντική μείωση που επέτρεψε τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης του λαού. Ο προϋπολογισμός για την υγεία πενταπλασιάστηκε, ο προϋπολογισμός για την παιδεία τετραπλασιάστηκε και υπήρχαν κεφάλαια για έργα υποδομής, μέσα μεταφοράς, τηλεπικοινωνίες, παροχή ηλεκτρισμού.
Αυτή τη στιγμή, το εξωτερικό χρέος της χώρας ως ποσοστό του ΑΕΠ φτάνει το 18%. Το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους, που ήταν πάντα της τάξης του 40-45% φτάνει το 15%.
- Πώς βλέπετε την περίπτωση της Ελλάδας και τι θα προτείνατε στον ελληνικό λαό;
- Στην περίπτωση της Ελλάδας το πρόβλημα του χρέους είναι πολύ σοβαρό και σήμερα η χώρα διέρχεται μια φοβερή κρίση. Βλέπουμε να συμβαίνει στην Ελλάδα ό,τι συνέβη σε εμάς τη δεκαετία του ’80. Όμως αυτό που εκπλήσσει περισσότερο είναι ότι η Ελλάδα αποδέχεται τα μέτρα που πάρθηκαν στον Ισημερινό τη δεκαετία του ’80, όταν οι πιστωτές είχαν την απόλυτη εξουσία. Κι αυτό ενώ γνωρίζει ότι οι διαδικασίες που εφαρμόζει το ΔΝΤ στη χώρα παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, ότι μεγάλο μέρος του χρέους επιβλήθηκε απ’ έξω, για την πώληση όπλων, για τους Ολυμπιακούς Αγώνες κ.λπ., αλλά και ότι η διαφθορά έπαιξε σαφή ρόλο.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι κυβερνήσεις και τα κράτη διαθέτουν συστήματα ελέγχου των κυβερνητικών δαπανών. Στην περίπτωση του Ισημερινού, οι αρμόδιοι για τον έλεγχο των οικονομικών δεν έκαναν τίποτα. Η κυβέρνηση και το Κογκρέσο έλεγαν ότι θα εξέταζαν κάποια παρακλάδια του χρέους, αλλά τελικά δεν έκαναν τίποτα. Η ισχύς των πιστωτών μπορεί να είναι πολύ μεγάλη στη δημιουργία του χρέους, μέρος της ευθύνης έχουν όμως και οι κυβερνήσεις και τα νομοθετικά σώματα των χωρών. Είναι επίσης προφανές ότι αυτά δεν τολμούν να προχωρήσουν σε λογιστικούς ελέγχους γιατί θα αποκαλυφθεί η συμμετοχή τους. Ο μόνος που έχει την ηθική εξουσία και το δικαίωμα να ζητήσει λογιστικό έλεγχο είναι ο λαός που υφίσταται τις συνέπειες. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να ευαισθητοποιηθεί όλος ο πληθυσμός, όλες οι κοινωνικές οργανώσεις, να βγουν στους δρόμους και να απαιτήσουν λογιστικό έλεγχο.
Το κοινοβούλιο είναι, επίσης, σημαντική φωνή. Φαντάζομαι ότι θα υπάρξουν πολλοί βουλευτές –φαίνεται ότι στην Ελλάδα υπάρχουν κάποιοι– που συνειδητοποιούν την άμεση ανάγκη να ξεκαθαρίσει το θέμα του χρέους, να συσταθεί Επιτροπή Λογιστικού Ελέγχου, για να αποδειχθεί ο βαθμός στον οποίο τα χρέη αυτά είναι παράτυπα και να μην υποφέρει άλλο ο λαός. Στην περίπτωση του Ισημερινού υπήρξε καθοριστική η παρέμβαση της κυβέρνησης, καθώς η διαδικασία έλαβε επίσημο χαρακτήρα και διευκολύνθηκε η πρόσβαση στα στοιχεία. Αλλά εγώ πιστεύω ότι επικεφαλής της διαδικασίας πρέπει να τεθεί η κοινωνία των πολιτών, οι κοινωνικές οργανώσεις. Και, στην περίπτωση του Ισημερινού, ο λογιστικός έλεγχος δε θα είχε την ίδια επιτυχία αν δεν τον προετοιμάζαμε μια ολόκληρη δεκαετία.
Debtocracy.gr
anti-ntp.net