Η υποκρισία του δικαιώματος

γράφει ο Ευάγγελος Χ. Χανιώτης
Ένας από τους βασικούς θεμέλιους λίθους της μετανεωτερικής Δύσης είναι η ιδεολογία των «Δικαιωμάτων του Ανθρώπου», ένα ιδεολόγημα το οποίο υπήρξε...
η επικοινωνιακή εμπροσθοφυλακή της δυτικής κουλτούρας στα χρόνια της οικονομικής υπέρβασης. Επιπλέον, το ιδεολόγημα αυτό αποδεικνύει την ατομοκεντρική θεμελίωση του μεταπολεμικού δυτικού κόσμου, έστω και ως αντίθεση στα κομμουνιστικά καθεστώτα, κατάσταση η οποία μοιραία οδήγησε την Δύση στην καταναλωτική κοινωνία, με όλες τις τραγικές συνέπειες του σήμερα. Το 1948, με την Δύση να εξέρχεται σχεδόν διαλυμένη από τον παγκόσμιο πόλεμο, υπογράφεται η «Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου». Και μόνο από τον επιθετικό προσδιορισμό «οικουμενική», καθίσταται σαφές ότι εξ αρχής κάνουμε λόγο για κάτι το απρόσωπο. Αυτό ακριβώς το ζήτημα του απρόσωπου των δικαιωμάτων του ανθρώπου, ήταν που δεν απασχόλησε πότε τις δύο,πλευρές οι οποίες άσκησαν κριτική στην ιδεολογία των «Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων». Εδώ βεβαία πρέπει να τονιστεί ότι και μόνο που η έννοια του «δικαιώματος» λαμβάνει την μορφή ιδεολογίας,
αυτό σημαίνει ότι κάτι δεν πάει καλά εξ αρχής. Γιατί μια ιδεολογία αναπόφευκτα δεν απευθύνεται σε όλους, και ταυτόχρονα έχει αφομοιώσει τα πιστεύω και τις ιδέες των δημιουργών της. Επιπλέον, το να μιλά κανείς για ανθρώπινα δικαιώματα με έναν λόγο θεωρητικό, ιδεατό και αποκομμένο από την κοινωνική πραγματικότητα, όχι απλά δεν κατοχυρώνει κανένα είδους δικαίωμα, αλλά αντίθετα εξυπηρετεί την μαζοποίηση και την αριθμοποίηση του ανθρώπου, την περαιτέρω διατήρηση μιας καταναλωτικής κοινωνίας
στην οποία η αξία του ανθρώπου μετράται σε αναλογία με το πλαστικό χρήμα.
Από την μια πλευρά η μαρξιστική κριτική στα Δικαιώματα του Ανθρώπου, τα οποία χαρακτηρίζει ως όργανο καταπίεσης του λαού από την αστική τάξη και τους ιμπεριαλιστές και από την άλλη, η δυτική απολογητική του «δικαιώματος», η οποία χαρακτηρίζεται
από την κυνικότητα του αγγλοσαξωνισμού και η οποία έχοντας ως βασικό επιχείρημα το μαρξιστικό αδιέξοδο, υποστηρίζει αφ' ενός μεν ότι το «δικαίωμα» είναι μια αδιαπραγμάτευτη κατάκτηση, αφ' ετέρου δε, ότι δεν είναι για όλους (!), μιας και το ιδεατό διαφέρει από την πραγματικότητα! Είναι προφανές ότι και οι δυο αυτές απόψεις, πάρα το γεγονός ότι επικαλούνται κατά μια έννοια τον «ανθρωπισμό», εν τούτοις δεν έχουν σε καμιά περίπτωση ως κέντρο αναφοράς τον άνθρωπο. Και οι δύο, έστω και από διαφορετικές αφετηρίες και οδούς, μετάλλαξαν τον άνθρωπο-πρόσωπο σε άνθρωπο-μηχανή. Από την μια πλευρά η μαρξιστική κοινωνία κατέργων, από την άλλη η μετανεωτερική Δύση με τον ακόρεστο καταναλωτισμό. Τίθεται συνεπώς το εξής ζήτημα: πως είναι δυνατόν μια φαινομενικά αγαθή ιδέα, όπως τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, να οδήγησαν στην κοινωνία του σήμερα; Είναι απρόσωπα τα «ανθρώπινα δικαιώματα»; Σε τελική ανάλυση τι είδους «δικαιώματα» είναι αυτά τα οποία παραγνωρίζουν τη μοναδικότητα, την ιερότητα και την ετερότητα του ανθρωπίνου προσώπου και αγνοούν την ανάγκη μιας κοινωνίας να θεμελιώνεται πάνω στις κοινές ανάγκες; Και τελικά, κατά πόσο μπορεί να θεωρηθεί ως κατάκτηση του πολιτισμένου κόσμου, η δημιουργία τυποποιημένων δικαιωμάτων, για τυποποιημένες ανάγκες, τυποποιημένων ανθρώπων, μιας κοινωνίας τύπου αυτόματης μηχανής, όπου η κάθε ανθρώπινη αξία μειονεκτεί σε σχέση με την οποιαδήποτε χρηματιστηριακή αξία; Επί του θέματος, ενδιαφέρουσες είναι οι απόψεις των Γάλλων διανοουμένων Alain de Benoist και Guillaume Faye, όπως δημοσιεύονται στο βιβλίο «Η ιδεολογία των δικαιωμάτων του ανθρώπου και το δικαίωμα των ανθρώπων» (Ελεύθερη Σκέψις, 1981): «Βάζοντας τα δικαιώματα του αφηρημένου «ατομικού ανθρώπου» πάνω από τις κοινοτικές συγγένειες, η ιδεολογία των δικαιωμάτων του ανθρώπου ενώνεται με την τάση του φιλελευθερισμού να σβήνει το παρελθόν και να αποκληρώνει το μέλλον, στο όνομα ενός «αιώνιου παρόντος».
Δεν υπάρχει έννοια ελευθερίας γενική και αφηρημένη, αλλά ελευθερίες, αρθρωμένες σύμφωνα με την ιδιαίτερη φύση των όντων. Δεν υπάρχει ελεύθερη θέληση υπό αφηρημένη έννοια.
Υπάρχουν μόνο θελήσεις, κινούμενες από δυνάμεις που συνδέονται με σχέδια, σκοπούς και επιδιώξεις. Οι συντάκτες της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου το 1948, ήσαν ανίκανοι να φανταστούν ότι ένα ατομικό δικαίωμα δεν έχει αναγκαστικά την ίδια έννοια για έναν αφρικανό χωρικό και για έναν αστό της Νέας Υόρκης... Νομιμοποιώντας την εξαφάνιση των ειδικών εθνοπολιτιστικών χαρακτηριστικών, η ιδεολογία των δικαιωμάτων του ανθρώπου αξιολογεί την άνοδο του επιπέδου ζωής - στην οποία ο καθένας, λέει, έχει «δικαίωμα» - σαν οικουμενικό ιδεώδες και σαν ουσιαστικό κριτήριο «επιτυχίας» των πολιτικών και κρατικών συστημάτων διακυβέρνησης.
Το «πλήθος» δεν είναι τίποτε άλλο από την ετερογενή κι εξατομικευμένη «μάζα», όπου ο καθένας είναι «ελεύθερος να είναι ευτυχής» και όπου οργανώνεται το ιδεώδες κοινωνικό πεδίο της πελατείας των καταναλωτών, που είναι απαραίτητο στον εμποροκρατικό
καπιταλισμό».

www.elkosmos.gr