Ο παροξυσμός της αφθονίας και του καταναλωτισμού…

 Γράφει η Άννα Μορένη

Μας δίνει, αλήθεια, ο κόσμος αυτών των πάμπολλων αντικειμένων, που αγοράζουμε για εμάς ή χαρίζουμε στους άλλους ή χαρίζουν εκείνοι σε εμάς, μια πλουσιότερη αίσθηση ζωής; Γίνεται η ζωή μας ανθρωπινότερη... και ουσιαστικότερη; Επικοινωνούμε καλύτερα απ’ ό,τι όταν ο βομβαρδισμός των διαφημίσεων και το μαστίγιο της ρεκλάμας δεν είχε φτάσει σε τέτοιο σημείο τελειότητας, ώστε να αγωνιούμε για την απόκτηση πραγμάτων, που είναι πολύ αμφίβολο αν τα έχουμε ανάγκη, αν θα τα χρησιμοποιήσουμε ποτέ, αν μας δώσουν μια πρόσκαιρη έστω υλική ή αισθητική απόλαυση; Έχουμε ποτέ σκεφτεί μέχρι ποιο σημείο έχουμε πάψει να ελέγχουμε τη ζωή μας και να την διαμορφώνουμε ανάλογα με τις πραγματικές ανάγκες και επιθυμίες μας;

Δεν είναι οι τελευταίες αυτές που κατευθύνουν τη ζωή μας, αλλά η ανάγκη του ώριμου καπιταλισμού να επιβιώσει, που μας μεταβάλλει όλο και περισσότερο σε καταναλωτικές μηχανές. Το πιο «μοντέρνο» υποτίθεται ότι είναι και το καλύτερο και χίλια δύο παλιά ωραία πράγματα τα παραγκωνίζουμε και τα πετάμε, επειδή δεν ανταποκρίνονται στις τυποποιημένες αξιώσεις, που μας σερβίρει η μαζική βιομηχανική παραγωγή. Μέσα σε φρενίτιδα «νεωτερισμού» ξεχάσαμε την αξία της ανθρώπινης χειρονομίας και επικοινωνούμε με δώρα «αποδεικτικά» των καλών μας αισθημάτων και προθέσεων εκεί που μια γνήσια επαφή έχει πια εκλείψει.

Η σιωπή, η έλλειψη επικοινωνίας, απλώνεται ανάμεσά μας όλο και περισσότερο και το κενό που δημιουργείται προσπαθούμε να το καλύψουμε με έναν ανταγωνισμό καταναλωτικής επίδειξης κι απλοχεριάς, εκεί όπου πραγματική αρχοντιά και ουσιαστικός σεβασμός του άλλου έχουν πια χαθεί. Στεκόμαστε βουβοί και παθητικοί μπροστά στη τηλεόραση και δεχόμαστε κάθε ανόητη φαντασμαγορία, κάθε ηλίθιο φιλμ και κάθε ασυνάρτητο «σόου» σαν ευχαρίστηση. Οι έμποροι του ελεύθερου χρόνου σερβίρουν αποβλακωτικά «υπερθεάματα», που μας φαίνονται διασκεδαστικά, επειδή ξεμάθαμε να επικοινωνούμε φυσιολογικά και νιώθουμε την απειλή της πλήξης και της μοναξιάς να μας κυκλώνει από παντού. 

Σημεία των καιρών, ενδεικτικά μιας γιγάντιας πολιτιστικής κρίσης κι ενός γενικευμένου κλίματος παρακμής. Αναμφισβήτητα και το τίμημα, που πληρώνει ο καθένας μας ατομικά και η κοινωνία στο σύνολό της, είναι πολύ μεγάλο για να μπορέσει να αγνοηθεί. Από κάπου πρέπει να αρχίσει η αντίδραση προς αυτή τη καθολική πορεία εκχυδαϊσμού και αλλοτρίωσης, που χαρακτηρίζει την εποχή μας. Οι νέοι και οι σκεπτόμενοι άνθρωποι είναι η ελπίδα. Οι νέοι, γιατί διατηρούν μέσα τους ζωντανό το όνειρο και τη μεγάλη προσδοκία και δεν έχουν ακόμη παραιτηθεί ούτε συμβιβαστεί και οι σκεπτόμενοι, γιατί αρνούνται τη θυσία των γνήσιων ανθρώπινων αξιών στο Μολώχ της καταναλωτικής «ευδαιμονίας». 

Δυστυχώς ο άνθρωπος μαθαίνει να ψάχνει γύρω του, δεν ψάχνει μέσα του για να βρει το λόγο της ύπαρξής του και το νόημα της ζωής του. Το αδιάκοπο αυτό κυνήγι του φευγαλέου αυτού οράματος μιας τελείωσης μέσα από την απόκτηση και τη κατανάλωση έχει ανυπολόγιστες ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις. Εκεί πρέπει κανείς να αναζητήσει μία από τις σημαντικότερες αιτίες για το άγχος, την επιθετικότητα, την έλλειψη ανθρώπινης επικοινωνίας και τη νεύρωση, αλλά και τον ψυχρό κυνισμό και το έγκλημα. Η αίσθηση της κοινωνικής αδικίας δημιουργεί μεταρρυθμιστές ή επαναστάτες. Το καταναλωτικό, όμως, «όραμα» γεννάει όλες τις μορφές κοινωνικής παθογένειας, από την ανηθικότητα ως το έγκλημα, και αυτό είναι κάτι που δεν αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά με τη βελτίωση των μέτρων καταστολής, με τη καλύτερη αστυνόμευση, αλλά με την ανάπτυξη άλλων ανθρωπινότερων και ουσιαστικότερων αξιολογιών. 

Χωρίς καλά-καλά να το συνειδητοποιήσουμε, δάσκαλοι, καθηγητές, δημοσιογράφοι ηγέτες της κοινής γνώμης, τύπος και κόμματα, λειτουργούμε μέσα στο πλαίσιο και με τις προδιαγραφές της «κοινωνίας της αφθονίας», αντί, όπως θα έπρεπε, να κηρύσσουμε προς όλες τις κατευθύνσεις ότι η ζωή είναι κάτι απέραντα ουσιαστικότερο, σημαντικότερο και ωραιότερο από τον καταναλωτικό πυρετό. Δύσκολο βέβαια σε μια κοινωνία που λειτουργεί σε όλην τη γραμμή σε αυτή τη βάση να δημιουργηθούν αντισταθμίσματα, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι έχουμε δικαίωμα να παραιτηθούμε, ακόμη και κάτω από τις σημερινές, τις τόσο αρνητικές συνθήκες.