Der Spiegel: Ευρώ ή μια βόμβα με ελληνική σφραγίδα

Η κρίση του ευρώ έχει ελληνική σφραγίδα αναφέρεται στο αφιέρωμα της εβδομαδιαίας πολιτικής επιθεώρησης Der Spiegel για το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα.

Οι τέσσερεις πράξεις του δράματος:...

1. Πράξη: Η γένεση του ευρώ (1991-2011):

Γιατί γίνονται κατά την ιδρυτική κιόλας φάση τα λάθη, που θα απειλήσουν αργότερα το ευρώ. Πώς η Ελλάδα και άλλα κράτη εντάσσονται με απάτη στην ΟΝΕ. Γιατί το ευρώ είναι ένα στοίχημα δισεκατομμυρίων ορισμένων πολιτικών ενάντια στις αγορές - που θα χαθεί.

Το ευρώ, αναφέρεται στο δημοσίευμα, ήταν για την Ελλάδα η ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον. Όπως λέει ο τότε υπουργός οικονομικών της κυβέρνησης του Ανδρέα Παπανδρέου, Γιάννος Παπαντωνίου, η ένταξη της χώρας στην ΟΝΕ θεωρήθηκε μοναδική ευκαιρία για να λυθούν τα οικονομικά της προβλήματα. Από τότε η Ελλάδα ήταν χρεωμένη πέρα από τις δυνατότητές της. Κάθε οικονομολόγος μπορούσε βέβαια να διαπιστώσει ότι η ελληνική οικονομία δεν ήταν ανταγωνιστική και έμοιαζε με οικονομία ενός αναπτυσσόμενου κράτους. «Οι βασικοί πυλώνες της ήταν το λάδι και το γιαούρτι, η ναυτιλία και ο τουρισμός...Το ευρώ και η απαιτούμενη πειθαρχία του θα οδηγούσαν στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, αλλά κυρίως θα διευκόλυναν τον δανεισμό...» λέει ο κ.Παπαντωνίου. Ο τότε γερμανός υπουργός οικονομικών Τέο Βάιγκελ ήταν αρχικά κάθετα αντίθετος με την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ - λέει ο ίδιος - αλλά τελικά εξελίχθηκε σε «φανατικό υποστηρικτή της Ελλάδας». Ο κ.Παπαντωνίου απορρίπτει και σήμερα την κατηγορία ότι η Ελλάδα εισήλθε στην ΟΝΕ με παραποίηση των στατιστικών στοιχείων της, λέγοντας: «Δεν κάναμε τίποτα διαφορετικό από αυτό που έκαναν και οι άλλες χώρες»., πράγμα που επιβεβαιώνει για τη Γερμανία ο τότε πρόεδρος της Bundesbank Χανς Τιτμάγιερ...

2. Πράξη: Η ζωή με το ευρώ (2001-2008):

Πώς το ευρώ αναθερμαίνει την οικονομία με δανεικά των κρατών. Από πού λαμβάνει τα δισεκατομμύριά της η Ελλάδα. Πώς δεν υλοποιείται το αναπτυξιακό θαύμα. Πώς οι Γερμανοί προδίδουν τους κανόνες της ΕΕ και γίνονται οι κερδισμένοι του ευρώ.

Τα κράτη χρηματοδοτούνταν κατά κόρον από ξένους δανειστές, ιδίως από μεγάλες τράπεζες. Για παράδειγμα, η Deutsche Bank αγόραζε ελληνικά κρατικά ομόλογα, η Societe Generale επένδυε σε ισπανικά ομόλογα...Ασφαλιστικά ταμεία από την Αμερική και την Ιαπωνία αγόραζαν ευρωπαϊκούς κρατικούς τίτλους, που δεν είχαν μεν μεγάλο τόκο απόδοσης, αλλά - όπως νομιζόταν τότε - δεν ενείχαν ρίσκο απωλειών. «Εκείνη την εποχή διαμορφώνονται οι νομισματικές ισορροπίες, που θα καταστήσουν την Ελλάδα χρηματο-βόμβα, η οποία χρόνια αργότερα θα απειλήσει ολόκληρη την Ευρωζώνη», γράφει το Spiegel.

«Το ευρώ ήταν ένας είδος παραδείσου», λέει ο τότε Υπ. Οικονομικών της Ελλάδας, Γιάννος Παπαντωνίου και προσθέτει ότι οι νότιες χώρες σταμάτησαν μετά την ένταξη στην ΟΝΕ τις προσπάθειες δημοσιονομικής εξυγίανσης... Το 1999 η ελληνική κυβέρνηση ιδρύει μια «Υπηρεσία δημοσίου χρέους», με διευθυντή τον Χριστόφορο Σαρδέλη. Ο Σαρδέλης προσπαθεί να προσελκύσει ξένους επενδυτές για περισσότερα ομόλογα μεγαλύτερης χρονικής διάρκειας. Το σύνθημα είναι: «Αγοράστε ένα ελκυστικό ομόλογο από την ΕΕ». Ο ίδιος είναι σήμερα συνταξιούχος και μέλος του Δ.Σ. των ασφαλειών της Εθνικής: «Δουλειά μας ήταν τότε να φέρουμε χρήματα στη χώρα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο», δηλώνει...Επισημαίνει ότι είχε προειδοποιήσει για ενδεχόμενα μελλοντικά προβλήματα, αλλά κανείς δεν ήθελε να τον ακούσει. Κάνει λόγο σήμερα για την «ψευδαίσθηση ότι η ΟΝΕ μπορούσε να λύσει τα προβλήματά μας». Αλλά αντί να προωθηθούν τότε σοβαρές μεταρρυθμίσεις, διαπίστωνε κανείς «οπισθοδρόμηση σε παλιές νοοτροπίες». Αντί να γίνεται οικονομία, όλοι απαιτούσαν «να εισρεύσει όσο το δυνατόν περισσότερο χρήμα» στη χώρα, εν όψει μάλιστα των Ολυμπιακών Αγώνων. «Η χώρα έπεσε σε λήθαργο και τεμπελιά», λέει ο Σαρδέλης...Ο τότε ευρωπαίος Επίτροπος εσωτερικής αγοράςΦριτς Μπολκεστάιν προειδοποιούσε για τη χαλάρωση στην εφαρμογή των κριτηρίων του Μάαστριχτ και μάλιστα δέχτηκε τις επιπλήξεις του τότε προέδρου της Κομισιόν Ρομάνο Πρόντι. Όταν πάντως η Ελλάδα ζήτησε 150 εκατομ. ευρώ για να δημιουργήσει κτηματολόγιο, ο ίδιος φρόντισε να εκταμιευτεί το σχετικό κονδύλι χάριν της ανάπτυξης της χώρας. Όταν μετά από ένα χρόνο όμως μαθαίνει ότι το έργο του ελληνικού κτηματολογίου έχει παγώσει, ο Μπολκενστάιν εξοργίζεται και ζητά να επιστραφεί όλο το σχετικό κονδύλι. Τελικά - αναφέρει το Spiegel - με παρέμβαση της τότε Επιτρόπου Άννας Διαμαντοπούλου η Ελλάδα υποχρεούται να επιστρέψει 75 εκατομ. ευρώ. Όταν ο Μπολκενστάιν ρωτά να μάθει πού πήγαν τα υπόλοιπα χρήματα, κανείς δεν μπορεί να του απαντήσει.

Στη συνέχεια, γίνεται αναφορά στην κυβέρνηση της ΝΔ, που το 2004 προσέφυγε στην Eurostat για επανέλεγχο των στατιστικών στοιχείων της προηγούμενης σοσιαλιστικής κυβέρνησης και στους επαίνους του προέδρου της Επιτροπής Μπαρόζο για την «ειλικρίνεια» και τα «θαρραλέα βήματα» της νέας ελληνικής κυβέρνησης... «Γρήγορα όμως και αυτή αποδεικνύεται εξίσου εφευρετική με τα στοιχεία: Οι αμυντικές δαπάνες υπολογίζονται όχι τη στιγμή της παραγγελίας αλλά της πληρωμής, ώστε να εκπέσουν από τον προϋπολογισμό. Προϋπολογισμοί επιβαρύνονται και μειώνονται, ανάλογα με το πώς βολεύει...Ο διευθυντής της Υπηρεσίας δημοσίου χρέους Σαρδέλης απομακρύνεται και ο διάδοχός του επωφελείται από τα χαμηλά επιτόκια δανεισμού για τη χώρα... Το 2006 το δημόσιο χρέος αυξάνεται κατά 14,7% ακόμα», αναφέρει το περιοδικό.

Οι Έλληνες καταναλώνουν με δανεικά. Παίρνουν φτηνά δάνεια, αγοράζουν γερμανικά μηχανήματα και αυτοκίνητα, αυξάνουν το γερμανικό ΑΕΠ και παραμελούν τις μεταρρυθμίσεις στη χώρα τους...Κανείς δεν ενδιαφέρεται να πατάξει τη διογκούμενη γραφειοκρατία, τη διαφθορά, τις απάτες στις επιδοτήσεις και τα λάθος προνόμια. Τα αποτελέσματα αυτής της τακτικής φαίνονται σήμερα στις εγκαταλελειμμένες βιομηχανικές μονάδες της Βόρειας Ελλάδας - γράφει το Spiegel. Όπως λέει ο Δημήτρης Πολιτόπουλος, τα ερειπωμένα εργοστάσια αποτελούν τεκμήρια της απάτης με τις επιδοτήσεις, που οι ιδιοκτήτες έπαιρναν από την ελληνική κυβέρνηση και την ΕΕ, έφτιαχναν τα κτίρια και τελικά δεν παρήγαγαν τίποτα και τα εγκατέλειπαν. Ο Πολιτόπουλος εξηγεί τις δυσκολίες που συνάντησε για να στήσει τη „Macedonian Thrace Brewery", από το σκάσιμο λάστιχων στα φορτηγά του μέχρι το 'σαμποτάζ' στις εγκαταστάσεις παραγωγής. Αλλά η αποκορύφωση ήταν τα εμπόδια - όπως λέει - που του έθεσε η γραφειοκρατία του ελληνικού Δημοσίου, όταν θέλησε να εμπλουτίσει την παραγωγή του με μια νέα λεμονάδα από τσάι του βουνού. Το κράτος επικαλέστηκε έναν νόμο του Όθωνα από το 1832, βάσει του οποίου μια ζυθοποιία μπορεί να παράγει μόνο μπίρα, και ακύρωσε την όλη επένδυση.

Το δημοσίευμα του Spiegel αναφέρεται στη συνέχεια στην «ελληνική φορολογική κουλτούρα», παραθέτοντας δηλώσεις του εφοπλιστή γιωτ και Γ.Γ. του ΣΕΤΕ Γιώργου Α. Βερνίκου. Ο Βερνίκος αποκαλύπτει το «κόλπο» με τη δήλωση γιωτ ως „charter boot", προκειμένου να αποφύγει ο ιδιοκτήτης τον ΦΠΑ και τον φόρο πολυτελείας. «Νοικιάζεις το γιωτ μια μέρα το μήνα και αυτόματα έχεις ένα ενοικιαζόμενο γιωτ», λέει και δικαιολογείται με το ότι αυτά γίνονται για να αποφύγει κανείς ένα σύστημα δικαίου με πολλές γκρίζες ζώνες, αλλά και για την τόνωση του τουρισμού, που αποτελεί βασική πηγή εσόδων για τη χώρα. «Η Ελλάδα ως οικονομία διακοπών, αυτό είναι το όραμα του Βερνίκου, το οποίο διαφημίζει...Η νοοτροπία του Γεωργίου Βερνίκου είναι πολύ διαδεδομένη σε όλους τους έλληνες επιχειρηματίες. Ευθύνεται για φοροδιαφυγή της τάξης των 20 δις. ευρώ ετησίως. Σχεδόν το ένα τρίτο της οικονομικής δραστηριότητας στην Ελλάδα πραγματοποιείται ερήμην της εφορίας», παρατηρεί δηκτικά το Spiegel.

3. Πράξη: Η κρίση του ευρώ (2010/11):

Πώς η Ελλάδα γίνεται μπαλάκι των επενδυτών. Πώς η ΕΚΤ ξεφεύγει από τον ίσιο δρόμο. Γιατί οι Έλληνες δεν καταλαβαίνουν πια τον κόσμο. Πώς χάνεται το στοίχημα του Μάαστριχτ.

Η υποβάθμιση των ελληνικών ομολόγων σε επίπεδο «σκουπιδιών» προκαλεί μεγάλες αναταράξεις στον λαό, επειδή το πακέτο βοήθειας της διεθνούς κοινότητας προς την Ελλάδα συνδέεται με αυστηρά μέτρα λιτότητας και σκληρές μεταρρυθμίσεις. Το ελληνικό Δημόσιο πρέπει να συρρικνωθεί κατά το 1/5 και η αγορά των επαγγελμάτων να φιλελευθεροποιηθεί, προκειμένου να σημειωθεί ανάπτυξη. Το άνοιγμα των «κλειστών επαγγελμάτων», με πρώτο αυτό των ιδιοκτητών φορτηγών, προκαλεί μεγάλες απεργίες, με αποτέλεσμα «τεράστιου μεγέθους καταστροφή στην εικόνα της χώρας», γράφει το Spiegel. «Τα ΜΜΕ δείχνουν μια χώρα στα πρόθυρα νευρικού κλονισμού, δείχνουν οργισμένους τουρίστες, άδεια ράφια καταστημάτων με είδη διατροφής, μπλοκαρισμένους δρόμους, στρατιώτες που μεταφέρουν καύσιμα σε όλη τη χώρα. Δείχνουν μια χώρα που δεν λειτουργεί και δεν θα λειτουργεί για καιρό. Δείχνουν και μια κοινωνία, που δεν εμπιστεύεται το κράτος της» προσθέτει.

4. Πράξη: Το μέλλον του ευρώ (2011- ;):

Γιατί ο δημιουργός της Ευρώπης Ζακ Ντελόρ συνεχίζει να πιστεύει στο ευρώ. Γιατί ο Κένεθ Ρογκόφ θωρεί ρεαλιστικό το σενάριο τρόμου του. Γιατί ο διαπραγματευτής χρέους Ελ Εριάν λέει ότι δεν βάζει στοίχημα για την κατάρρευση του ευρώ.

Ο Ρογκόφ δηλώνει ότι η Ελλάδα, παρά τα πακέτα δανειακής βοήθειας και τους μηχανισμούς διάσωσης, δεν πρόκειται να ορθοποδήσει, αν δεν υπάρξει ένα γενναίο 'κούρεμα' του χρέους της, της τάξης του 50 με 75%.

Ο Ελ Εριάν (Pimco) πάλι δηλώνει ότι η κρίση εξαπλώνεται από την περιφέρεια στον πυρήνα του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, κι αυτό οφείλεται στην έλλειψη θαρραλέων και δραστικών αποφάσεων εκ μέρους των πολιτικών.

Δύο λύσεις διαφαίνονται: η αναδιανεμητική ένωση, όπου οι πλούσιες χώρες πληρώνουν για τα χρέη των φτωχότερων, στο πλαίσιο μια ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης ή ακόμα και των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης, ή μια μικρότερη ΟΝΕ αποτελούμενη από τα ισχυρότερα οικονομικά κράτη της Ευρώπης. Και οι δύο λύσεις πάντως θα κοστίσουν ακριβά, παρατηρεί και το Spiegel. Και καταλήγει:

«Σε κάθε περίπτωση, ο Χ. Ράιχενμπαχ θα χρειαστεί. Ο επικεφαλής της ομάδας κρούσης της ΕΕ, στην πρώτη περιοδεία του στα γραφεία των ελληνικών Υπουργείων έρχεται να δώσει μάχη με μια εικοσαετή κακοδιαχείριση, με αργούς ρυθμούς και νωθρότητα 100 ετών και με μια περήφανη ιστορία 3000 ετών...»