Η σταδιακή εξαφάνιση της μεσαίας τάξης (και μια θεωρία των πάντων)

Το Λονδίνο καίγεται.

Η αραβική άνοιξη πυροδοτεί λαϊκές εξεγέρσεις σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο.

Το ισραηλινό καλοκαίρι βγάζει 250.000 ανθρώπους στους δρόμους, διαμαρτυρόμενους εναντίον του υψηλού κόστους κατοικίας, και ενός ολιγοπωλιακού καπιταλισμού που κυβερνά τη χώρα τους.

Από την Αθήνα ως τη Βαρκελώνη, οι πλατείες των ευρωπαϊκών πόλεων καταλαμβάνονται από νέους ανθρώπους αγανακτισμένους με την ανεργία, και την αδικία... της εισοδηματικής ανισότητας, ενώ στην Αμερική ξεπηδά από το πουθενά το οργισμένο κίνημα Tea Party, φέρνοντας τας πάνω κάτω στη πολιτική ζωή της χώρας.

Μα τι συμβαίνει τέλος πάντων;

Υπάρχουν πολλαπλές και διαφορετικές εξηγήσεις για όλες αυτές τις εκρήξεις, αλλά στο βαθμό που έχουν έναν κοινό παρονομαστή, αυτός εκφράζεται μέσα από ένα από τα συνθήματα της επαναστατημένης μεσαίας τάξης του Ισραήλ: «Παλεύουμε για πρόσβαση στο μέλλον».

Σε ολόκληρο τον κόσμο σήμερα, η μεσαία και χαμηλομεσαία κοινωνική τάξη, αισθάνεται πως το μέλλον της ξεφεύγει, για αυτό και αποφάσισε να το κάνει γνωστό στις πολιτικές ηγεσίες.

Γιατί όμως τώρα; Ίσως επειδή η παγκοσμιοποίηση και η τεχνολογία της πληροφορίας έχουν ανέβει σε ένα ολότελα καινούργιο επίπεδο. Χάρη στο cloud computing, τη ρομποτική, τα κινητά 3ης γενιάς, το Skype, το Facebook, το Google, το LinkedIn, το Twitter, το iPad, και τα φτηνά διαδικτυακά smartphones, ο κόσμος δεν είναι απλά συνδεδεμένος, αλλά υπέρ-συνδεδεμένος.

Αυτή είναι η κυριότερη τάση στον πλανήτη σήμερα. Και αποτελεί έναν βασικό λόγο που για να ενταχθεί κάποιος στη σημερινή μεσαία τάξη, θα πρέπει να μελετήσει σκληρά, να εργαστεί εντατικά, και να προσαρμοστεί πολύ πιο γρήγορα απ ότι κάθε άλλη φορά. Η τεχνολογία και η παγκοσμιοποίηση έχουν καταργήσει την ρουτινιάρικη και ανιαρή εργασία, που επί πολύ καιρό συντηρούσε τον τρόπο ζωής της μεσαίας τάξης.

Η σύγκλιση της παγκοσμιοποίησης με την τεχνολογία της πληροφορίας ωθεί την παραγωγικότητα, ειδικά σε εποχές ύφεσης, όπου οι εργοδότες έχουν μεγαλύτερη ευκολία στο να αντικαταστήσουν το υπάρχον ανθρώπινο δυναμικό τους με φτηνότερες αυτοματοποιημένες μηχανές, ρομπότ, και καταρτισμένους αλλοδαπούς.

Κάποτε, ήταν εύκολα διαθέσιμη μόνο η φτηνή εργασία των ξένων. Τώρα είναι εξίσου διαθέσιμο και το μυαλό τους. Για αυτό και οι μεγάλες επιχειρήσεις πλουτίζουν, την ίδια ώρα που οι εργαζόμενοι φτωχαίνουν. Οι καλές θέσεις εργασίας συνεχίζουν να υπάρχουν, απαιτούν όμως περισσότερη εκπαίδευση και τεχνικές δεξιότητες. Η ανεργία παραμένει σχετικά χαμηλή για απόφοιτους πανεπιστημίων, αλλά για να αποκτηθεί ένα πτυχίο και να χρησιμεύσει για την εξεύρεση μιας καλής εργασίας, απαιτεί σκληρό κόπο.

Σε ρεπορτάζ μας του περασμένου Φλεβάρη, αποκαλύφτηκε ότι στο μικρό κολέγιο Grinnell της αγροτικής Iowa, με 1.600 φοιτητές, ο ένας στους δέκα που θα αποφοιτήσουν το 2015 είναι από την Κίνα! Το ίδιο συμβαίνει και σε δεκάδες άλλα κολέγια και πανεπιστήμια των ΗΠΑ. Και μάλιστα, όπως προκύπτει από το ρεπορτάζ, οι φετινοί εισακτέοι που προέρχονται από την Κίνα, έχουν πετύχει τέλεια σκορ στο μαθηματικό κομμάτι των εξετάσεων εισαγωγής SAT!

Δεν αρκούν πλέον κάποιες απλές δεξιότητες για να βρει ένας νέος μια καλή δουλειά. Και οι κυβερνήσεις δεν μπορούν πια να παρέχουν γενναιόδωρες επιδοτήσεις και φτηνά δάνεια για να αγοράζει ο καθένας μας από ένα σπίτι, μια τακτική που τις τελευταίες δεκαετίες ανάπτυξε έντονα τον κατασκευαστικό τομέα.

Δυστυχώς, τα τελευταία 50 χρόνια, το να είναι κάποιος πρόεδρος, δήμαρχος, κυβερνήτης, ή ακόμη και πρύτανης πανεπιστημίου, σήμαινε πως θα πρόσφερε παροχές στον κόσμο. Σήμερα, σημαίνει πως τις αφαιρεί.

Και όλα αυτά συμβαίνουν σε μια εποχή που η επανάσταση της πληροφορίας σε συνδυασμό με την παγκοσμιοποίηση, εξαπλώνει την οργή, με τη κάθε εξέγερση που εκδηλώνεται να εμπνέει μια ακόμη κάπου αλλού. Μπορεί οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας να μην προκαλούνται αποκλειστικά από την νέα τεχνολογία, αλλά πυροδοτούνται απ αυτήν. Η νέα επανάσταση της πληροφορίας δίνει τη δυνατότητα στο άτομο να προκαλέσει τις παραδοσιακές ιεραρχίες, και τις φιγούρες εξουσίας του κάθε τομέα. Παράλληλα δίνει τη δυνατότητα σε μειονότητες να ενισχυθούν, καθιστώντας τον έλεγχό τους δυσκολότερο.

Μια από τις πιο συμβολικές εικόνες της εποχής μας είναι κι αυτή του πρώην προέδρου της Αιγύπτου Hosni Mubarak, του για τρεις δεκαετίες «Φαραώ», να οδηγείται σε δίκη, μέσα σε κλουβί, μαζί με τους δυο γιους του, κατηγορούμενος για τη βίαιη καταστολή της ειρηνικής εξέγερσης του λαού του.

Κάθε ηγέτης, και κάθε διευθυντής επιχείρησης θα πρέπει να μελετήσει σοβαρά αυτήν την εικόνα. «Η πυραμίδα της εξουσίας αναποδογύρισε», όπως λέει χαρακτηριστικά ο Ισραηλινός θεωρητικός Yaron Ezrahi.

Για αυτό, ας ανακεφαλαιώσουμε:

Αφαιρούμε συστηματικά τη πίστωση, την εργασία, τις καλές θέσεις απασχόλησης, και τις κοινωνικές παροχές από τη μεσαία τάξη. Και αυτό γίνεται σε μια εποχή όπου απαιτούνται ιδιαίτερες δεξιότητες και εξειδικεύσεις για να βρεθεί μια καλή δουλειά. Σε μια εποχή που υπάρχει μεγάλη πρόσβαση των πολιτών στη παγκόσμια κοινότητα, που η τεχνολογία τους επιτρέπει την οργάνωση και την αντιπαράθεση με την εξουσία. Σε μια εποχή που το εισοδηματικό χάσμα συνεχώς αυξάνεται, προκαλώντας αγανάκτηση σε όλο και πιο πολλούς, που αισθάνονται αποκλεισμένοι.

Αν τα βάλουμε όλα μαζί, ιδού η σημερινή επικαιρότητα!

THOMAS L. FRIEDMAN

www.antinews.gr