Δεν υπάρχουν ανώνυμες αγορές, υπάρχουν συμφέροντα με ονοματεπώνυμο

Ο Πολ Ζοριόν είναι μια περίπτωση επιστήμονα που ξεφεύγει από το πρότυπο της εξειδίκευσης σε ένα στενό γνωστικό πεδίο. Είναι ανθρωπολόγος και συνεχιστής του έργου του Κλοντ Λεβί-Στρος, του οποίου υπήρξε μαθητής. Εχει μελετήσει φυλές της Αφρικής και της Αυστραλίας εισάγοντας για την περιγραφή των δικτύων συγγενείας τους αλγεβρικά μοντέλα. Το ενδιαφέρον του για τις γνωσιακές επιστήμες και η έρευνά του πάνω στους μηχανισμούς...
της μνήμης και της συνειδητότητας τον οδήγησε να διατυπώσει μια θεωρία που υπερβαίνει τις διαπιστώσεις του Φρόιντ για την ύπαρξη ασυνείδητων κινήτρων λήψης αποφάσεων. Η συνεισφορά του στην έρευνα για την τεχνητή νοημοσύνη έχει υπάρξει επίσης σημαντική.
Εχει διατελέσει καθηγητής σε πανεπιστήμια με αίγλη, όπως είναι το Cambridge, το Paris VIII, των Βρυξελλών και το UCLA. Ωστόσο, στο ευρύτερο κοινό έγινε γνωστός όταν στράφηκε στα οικονομικά. Αρθρογραφεί τακτικά στη Le Monde, ενώ το ιστολόγιό του (www.pauljorion.com/blog/) είναι το δημοφιλέστερο γαλλόφωνο μπλογκ πάνω σε τέτοια ζητήματα.
Στην απήχησή του συνέβαλε, αναμφισβήτητα, το γεγονός ότι ο Ζοριόν υπήρξε ένας απ' τους "προφήτες" της κρίσης, καθώς το 2007 δημοσίευσε το βιβλίο Vers la crise du capitalisme americain? (Προς μια κρίση του αμερικανικού καπιταλισμού;) Θα μπορούσε κανείς να απαλείψει το ερωτηματικό του τίτλου για να αντιληφθεί το περιεχόμενο του βιβλίου.
Ας μην πιστέψει κανείς πως η ενασχόληση του Βέλγου επιστήμονα με τα χρηματο-οικονομικά ζητήματα υπήρξε μόνο θεωρητική. Δούλεψε ως αναλυτής σε γαλλική επενδυτική τράπεζα. Οπως λέει ο ίδιος, το έκανε επειδή ο τομέας των χρηματαγορών είναι ένας απ' αυτούς που πρέπει να δει κανείς από μέσα για να καταλάβει τη λειτουργία τους. "Πάντα ήθελα να δω πώς διαμορφώνονται οι τιμές", εξηγεί.
Ο τζόγος.
Πράγματι, μπορούμε να εντοπίσουμε μια δική του πραγματεία (του 1999) γύρω απ' το έργο του Αριστοτέλη πάνω στη διαμόρφωση των τιμών. Η τιμή ενός προϊόντος, έλεγε ο αρχαίος σοφός, αντικατοπτρίζει την ισορροπία ισχύος μεταξύ πωλητή και αγοραστή. Ο Ζοριόν αποδίδει τα εύσημα στον Σταγειρίτη, του οποίου οι βασικές επισημάνσεις θεωρεί πως εξακολουθούν να περιγράφουν τη διαδικασία τιμολόγησης.
Η αδιαμεσολάβητη γνώση που απέκτησε ο Ζοριόν για τη λειτουργία των χρηματαγορών τον οδήγησε να γίνει ένας απ' τους σφοδρότερους επικριτές τους. Με τα γραπτά και τις διαλέξεις του ξιφουλκεί εναντίον του καζινο-καπιταλισμού. Οπως λέει, "σήμερα είμαστε θύματα αυτού που ο Κέινς περιέγραψε ήδη από τη δεκαετία του ΄30: μιας οικονομίας που λειτουργεί σαν το υποπροϊόν ενός καζίνου. Κάτι τέτοιο ήταν αποδεκτό όσο τα πράγματα πήγαιναν καλά γιατί όλοι έβγαζαν χρήματα. Σε καιρούς δυσκολιών όμως δεν έχουμε την πολυτέλεια να εξαρτιόμαστε απ' τη λειτουργία ενός καζίνου και να βλέπουμε τόσα χρήματα να κυκλοφορούν μεταξύ των παιχτών".
Γι' αυτό καλεί σε απαγόρευση των στοιχημάτων πάνω στις τιμές των προϊόντων, δηλαδή των future ή συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης, αλλά και σε "εξημέρωση" της οικονομίας, η οποία θα έρθει με την ένταξή της στους υπόλοιπους κοινωνικά οργανωμένους θεσμούς.
Θα μπορούσε μια τέτοια απαγόρευση να βοηθήσει χώρες καταχρεωμένες σαν την Ελλάδα; "Θα σταματούσε τουλάχιστον την κερδοσκοπία πάνω στην πτώση πολλών χωρών. Η Ελλάδα είναι πρώτη σ' αυτή τη λίστα, στην οποία βρίσκονται και η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και, πιθανώς, η Ιταλία και η Ισπανία.
Η δυνατότητα των κερδοσκόπων να επωφελούνται απ' τη δυστυχία των χωρών αυτών θα εξαφανιζόταν αυτομάτως. Δεν θα απήλασσε τα κράτη απ' το βάρος της αποπληρωμής των χρεών τους. Ωστόσο, αυτό θα ήταν διαφορετικό ζήτημα πια, καθώς θα εξαρτιόταν από αντικειμενικούς παράγοντες και όχι από τα συμφέροντα εκείνων που προσπαθούν να κερδοσκοπήσουν πάνω στα ερείπια", απαντάει ο Ζοριόν.
Ο Ζοριόν μάλλον δεν πιστεύει σε κάποιο "αόρατο χέρι" που ρυθμίζει την οικονομία. Ούτε του αρέσει να γίνεται λόγος για "αγορές". "Υπάρχουν συγκεκριμένα συμφέροντα, με ονοματεπώνυμο. Λόγω έλλειψης θάρρους τείνουμε να πιστέψουμε ότι υπάρχουν κάποιοι αντικειμενικοί παράγοντες πίσω απ' τις κινήσεις στην αγορά. Ωστόσο, ουδέποτε υπήρξε κάτι τέτοιο.
Πάντα κάποιοι κάθονταν σε γραφεία και έπαιρναν αποφάσεις. Δεν υπάρχουν απρόσωπες "αγορές", παρά μόνον άνθρωποι". Και η ισχύς που έχουν αποκτήσει είναι το βασικό εμπόδιο σε κάθε προσπάθεια περιορισμού της ασυδοσίας τους, σύμφωνα με τον ίδιο. Οπως παρατηρεί, "τράπεζες σαν την Deutsche Bank, την Goldman Sachs ή την Bank of America είναι πιο ισχυρές από πολλά κράτη και έθνη στον κόσμο".
Οι εξελίξεις εντός της Ευρώπης, αλλά και παγκοσμίως, πάνω στο ζήτημα του ελέγχου της οικονομίας δεν κάνουν τον Ζοριόν αισιόδοξο. Ετσι κι αλλιώς, σημειώνει, "οι άνθρωποι πάντα καθυστερούν, ώσπου η καταστροφή να είναι ολοκληρωτική και απόλυτη πριν αποφασίσουν να πάρουν τα μέτρα τους. Ομως, κάποτε, τα κράτη που θέλουν να εκφράζουν τους πολίτες και τα συμφέροντά τους θα πρέπει να αποφασίσουν να μπουν σε μια καθαρή σύγκρουση με το οικονομικό σύστημα. Θα είναι δύσκολη μάχη, γιατί, όπως είπαμε, υπάρχουν εταιρείες ισχυρότερες από τα κράτη, αλλά αν πρόκειται για έναν αγώνα που διεξάγεται από πολλές χώρες από κοινού, τότε μπορεί να είναι νικηφόρος".
Ζητήσαμε απ' τον Πολ Ζοριόν να σχολιάσει την άποψη του Παντελή Οικονόμου, ο οποίος εξέφρασε αμφιβολίες για την πορεία του προγράμματος αποκρατικοποιήσεων, καθώς, όπως ισχυρίστηκε, οι επενδυτές δεν ενδιαφέρονται για εξαγορές επιχειρήσεων, παρά μόνο για επενδύσεις σε "αέρα" σύνθετων χρηματο-οικονομικών προϊόντων. Ο Ζοριόν συμφώνησε με τον Ελληνα υπουργό και συμπλήρωσε: "Οι επενδυτές παλιότερα τοποθετούσαν μακροπρόθεσμα τα κεφάλαιά τους και ήταν ικανοποιημένοι με μια σταθερή απόδοση.
Η πρακτική. Σήμερα έχουμε να κάνουμε με κερδοσκόπους, οι οποίοι δημιουργούν και χειραγωγούν τις τάσεις των τιμών. Είτε αυτές ανεβαίνουν είτε πέφτουν, μπορούν να επωφελούνται, αφού σήμερα μπορεί κανείς να κερδίζει από τις απώλειες. Γνωρίζουμε ότι αυτό έκανε και η Goldman Sachs κατά τη διάρκεια της κρίσης των sub­pri­mes.
Στοιχημάτισε πάνω στην κατάρρευση του συστήματος που είχε στηθεί πάνω στα ενυπόθηκα στεγαστικά δάνεια στις ΗΠΑ γιατί γνώριζαν πώς να βγάλουν λεφτά απ' αυτήν. Μόλις σήμερα διάβασα τις δηλώσεις κάποιου οικονομικού παράγοντα σχετικά με την κρίση στην Ελλάδα που τόση δυστυχία φέρνει στον λαό της. Ελεγε πως υπάρχουν περιθώρια για μεγάλα κέρδη".