Ιστορίες αμερικάνικου χρέους. Παρελθόν, παρόν & δυσοίωνο μέλλον

Πόσο απέχει η Αμερική απ' την Ελλάδα; Από την άποψη των δημοσιονομικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν και οι δύο χώρες, όχι και τόσο. Αν μάλιστα πιστέψουμε τον συντηρητικό Ρον Πολ, πρόεδρο της οικονομικής επιτροπής για την εσωτερική νομισματική πολιτική της Βουλής των Αντιπροσώπων, οι ΗΠΑ είναι καταδικασμένες...
στη χρεοκοπία γιατί το χρέος τους "απλούστατα, δεν είναι βιώσιμο". Ο Ρον Πολ που έχει ήδη ανακοινώσει ότι, όπως και το 2008, θα είναι υποψήφιος για το ρεπουμπλικανικό χρίσμα για τις προεδρικές εκλογές του 2012 συμπλήρωσε, την περασμένη Τρίτη, ενώ βρίσκονταν σε πλήρη εξέλιξη οι διαπραγματεύσεις για την άρση του ορίου του αμερικανικού χρέους, πως "όταν μια χώρα είναι χρεωμένη στον βαθμό που είμαστε εμείς, πάντα οδηγείται σε χρεοκοπία".
Ο Ρον Πολ έχει χαρακτηριστεί πνευματικός πατέρας του "Κόμματος του Τσαγιού", που πιέζει για την ισοπέδωση του -έτσι κι αλλιώς ισχνού- κράτους πρόνοιας. Συνεπώς, ελέγχεται η καταστροφική πρόβλεψή του.
Ανατρέχοντας σε διαφορετικές πηγές, πιο αποστασιοποιημένες πολιτικά, ανακαλύπτουμε και άλλες δυσμενείς προβλέψεις. Το ΔΝΤ, στα τέλη Ιούνη, προειδοποίησε πως το χρέος της υπερδύναμης κινδυνεύει να καταστεί μη διαχειρίσιμο. Το Ταμείο εξέφραζε ανησυχίες για την αντοχή της αμερικανικής οικονομίας σε περίπτωση που σημειωθεί απότομη αύξηση των επιτοκίων δανεισμού ή των τιμών πετρελαίου και αγαθών ή υπάρξει "επιμόλυνση" από την ευρωπαϊκή κρίση.
Υπερβολές
Παραδόξως, το ΔΝΤ όχι μόνο δεν προτείνει μεγάλες περικοπές στις δημόσιες δαπάνες, αλλά αντίθετα έκρινε ως υπερβολικές αυτές που πρότεινε ο Μπαράκ Ομπάμα στο σχέδιο για τον προϋπολογισμό του 2012, το οποίο απερρίφθη από τη Γερουσία. Η οικονομία είναι ακόμη σε φάση ανάκαμψης και θα της έλειπαν τα χρήματα που περικόπτονται, θεωρεί το Ταμείο. Τέτοια μετριοπάθεια σίγουρα είναι σπάνια για τα δεδομένα του ΔΝΤ, αλλά ο Αμερικανός ασθενής δεν ανήκει στο συνηθισμένο πελατολόγιο.

Στην ίδια Εκθεση, το ΔΝΤ διατυπώνει την -κάπως αντιφατική με όσα προσημειώθηκαν- άποψη ότι οι προτεινόμενες περικοπές δεν θα κατόρθωναν να σταθεροποιήσουν μεσοπρόθεσμα τα επίπεδα του χρέους.
Το CBO (Γραφείο Προϋπολογισμού του Κογκρέσου) εκτιμά πως αν δεν αλλάξουν οι ισχύοντες νόμοι, τα ελλείμματα των επόμενων δέκα χρόνων αθροίζονται σε 7 τρισ. δολάρια.
Η μαζική συνταξιοδότηση της μεταπολεμικής γενιάς των baby boomers (αυτοί που γεννήθηκαν από το 1946 μέχρι το 1964 και αποτελούν την πιο ευκατάστατη δημογραφική ομάδα στις ΗΠΑ), που θα συνοδευτεί από την ανάγκη για μεγαλύτερα κονδύλια για συντάξεις και περίθαλψη, απειλεί να εκτροχιάσει τους ομοσπονδιακούς προϋπολογισμούς, σύμφωνα με το CBO.

Το Γραφείο περιγράφει ένα σκηνικό αναιμικής ανάπτυξης και υψηλής ανεργίας για την ερχόμενη δεκαετία. Επισημαίνει επίσης ότι αν το χρέος των ΗΠΑ συνεχίσει να αυξάνεται ταχύτερα απ' το ΑΕΠ τους -όπως συμβαίνει απ' το 2007- τα ατομικά εισοδήματα θα καθηλωθούν και ένα όλο και μεγαλύτερο κομμάτι των διαθέσιμων πόρων θα προορίζεται για τοκοχρεολύσια.
Μέσα στην επόμενη δεκαετία το κόστος εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους των ΗΠΑ θα αυξηθεί δραματικά. Σύμφωνα με τα στοιχεία που περιέχονται στο σχέδιο Ομπάμα για τον προϋπολογισμό του 2012, από τα 205 δισεκατομμύρια δολάρια, στα οποία εκτιμάται ότι θα είναι φέτος, θα σκαρφαλώσει στα 928 το 2021.

Το ακαθάριστο ομοσπονδιακό χρέος (ως ποσοστό του ΑΕΠ των ΗΠΑ)
Το 1945 το χρέος των ΗΠΑ είχε αγγίξει το 120% του ΑΕΠ. Η υψηλή ανάπτυξη που ακολούθησε και ήταν αδιατάρακτη έως τις αρχές του 1970 συνοδεύτηκε από τη διαρκή πτώση του δημόσιου χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ έως τις αρχές της δεκαετίας του 1980. Οταν, όμως, ο Ρίγκαν ανέλαβε δράση, το χρέος άρχισε πάλι να εκτοξεύεται. Από το 32%, το χαμηλότερο επίπεδο μέσα στον τελευταίο αιώνα, όπου βρισκόταν όταν το παρέλαβε, το έφτασε στο 53%. Ο Μπους ο Πρεσβύτερος πρόσθεσε άλλο ένα 13% στο χρέος σε μια τετραετία. Η πορεία του δημόσιου χρέος των ΗΠΑ μέσα στη δεκαετία 2001-2011 είναι κι αυτή σταθερά ανοδική. Το 2001 ο Κλίντον το παρέδωσε στον Μπους Τζούνιορ στο 56% του ΑΕΠ. Ο τελευταίος το έφτασε στο 84% (σχετική αύξηση 50% μέσα σε μια οκταετία). Στο 93% υπολογίζεται πως έφτασε το χρέος στο τέλος του 2010 και με πάνω από 10% τρέχον έλλειμμα, θα ξεπεράσει το 100% του αμερικανικού ΑΕΠ των 15 τρισ. στα τέλη του έτους.

Τράπεζες και πόλεμοι
Τα αίτια της γιγάντωσης
Τα τεράστια ελλείμματα που καταγράφει ο προϋπολογισμός των ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια και γιγάντωσαν το χρέος οφείλονται στο τεράστιο πρόγραμμα στήριξης των τραπεζών και της οικονομίας που ξεκίνησε επί Μπους Τζούνιορ και συνεχίστηκε επί Ομπάμα.
Οφείλονται, επίσης, στο κόστος των πολέμων σε Αφγανιστάν και Ιράκ. Αυτές οι δύο εξηγήσεις είναι αμοιβαία αποδεκτές μεταξύ των πολιτικών παρατάξεων.
Ευθύνες

Κατά τα άλλα, οι Δημοκρατικοί θεωρούν πως για τα ελλείμματα ευθύνονται και πολλές φοροαπαλλαγές που έδωσε στα ανώτερα εισοδηματικά στρώματα ο Μπους και θα ισχύουν έως το 2012. Οι Ρεπουμπλικάνοι απορρίπτουν αυτήν την άποψη και στρέφουν τα βέλη τους στην κοινωνική ασφάλιση, το Medicare και το Medicaid. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, στην πολιτική ατζέντα των νεοσυντηρητικών κυριαρχεί το θέμα του "υψηλού κόστους" που έχουν αυτοί οι θεσμοί. Δεν φαίνεται να ισχύει κάτι τέτοιο. Συγκριτικά με άλλα κράτη του δυτικού κόσμου, το ποσοστό των κρατικών δαπανών για συντάξεις, περίθαλψη, επιδόματα ανεργίας και άλλα κοινωνικά επιδόματα είναι πολύ χαμηλό. Ακόμα κι έτσι, κρατούν μεγάλο μέρος του πληθυσμού πάνω απ' τα όρια της φτώχειας, το 40% των Αμερικανών άνω των 65 ετών, για παράδειγμα.
Εντονη διαμάχη
Τα σχέδια των δύο κομμάτων για τα όρια του δανεισμού
Η διαμάχη μεταξύ των κομμάτων αντανακλάται στα δύο διαφορετικά σχέδια που εμφανίστηκαν στην πολιτική αρένα για την άρση του αδιεξόδου στο θέμα του ορίου δανεισμού.
Τόσο το σχέδιο της "Συμμορίας των Εξ", που έχει την υποστήριξη του Ομπάμα, όσο και το "Cut, Cap & Balance", που ψήφισε η ρεπουμπλικανική πλειοψηφία στη Βουλή των Αντιπροσώπων, περιέχουν περικοπές δαπανών. Αυτές των Ρεπουμπλικάνων θα κόστιζαν 700 χιλιάδες θέσεις εργασίας αν εφαρμόζονταν, σύμφωνα με εκτιμήσεις ειδικών που επικαλέστηκε η επικεφαλής των Δημοκρατικών στη Βουλή, Νάνσι Πελόζι. Δεδομένου ότι ο Μπαράκ Ομπάμα έχει δηλώσει πως ακόμα και αν το "Cut, Cap & Balance" περνούσε από τη Γερουσία, κάτι μάλλον απίθανο, δεν θα το υπέγραφε, το μόνο σχέδιο που μένει στο τραπέζι είναι αυτό των 6.
Μείωση δαπανών
Προβλέπει περικοπές σε συντάξεις και μείωση εξόδων περίθαλψης πολιτικών και στρατιωτικών υπαλλήλων, που θα αποφέρουν μείωση των δαπανών κατά τέσσερα περίπου τρισεκατομμύρια δολάρια σε βάθος δεκαετίας.
Ο Ομπάμα αντιμετωπίζει εσωκομματικές αντιδράσεις, γι' αυτό και συνταντήθηκε με την Πελόζι, η οποία του εξέφρασε την αντίθεσή της και σ' αυτές τις περικοπές.
Στην αντίπερα όχθη, οι αντιρρήσεις των Ρεπουμπλικάνων, πέρα από το ότι θα προτιμούσαν μεγαλύτερο "μαχαίρι" στην ασφάλιση και το κράτος πρόνοιας, εκπορεύονται κυρίως από την πρόβλεψη του σχεδίου για κατάργηση φοροαπαλλαγών προς τους πλούσιους. Κάτι τέτοιο θα αποφέρει 1,2 τρισ. δολάρια επιπλέον στα κρατικά ταμεία σε μία δεκαετία, παρότι θα συνοδευτεί από μείωση των γενικών φορολογικών συντελεστών.
Σήμερα οι ΗΠΑ είναι από τις χώρες με τη χαμηλότερη φορολόγηση στον κόσμο. Τα συνολικά δημόσια έσοδα σε σχέση με το ΑΕΠ (2006: 27%, 2009: 31%) βρίσκονται σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα από τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ (>36%).
Τα υψηλά και - ακόμα περισσότερο - τα πολύ υψηλά εισοδήματα έχουν ευνοηθεί απ' όλες τις φορολογικές μεταρρυθμίσεις των τελευταίων ετών. Ενδεικτικό είναι αυτό που επεσήμανε το 2006 ο μεγαλοεπενδυτής Ουόρεν Μπάφετ. Οπως είχε πει, το εισόδημα που είχε δηλώσει τότε (47 εκατ. δολάρια) φορολογήθηκε με 15,5% συντελεστή. Η γραμματέας του για τα 60 χιλιάδες δολάρια που αμείφθηκε αναγκάστηκε να πληρώσει φόρο 30%.
ΝΙΚΗΤΑΣ ΚΟΥΡΙΔΑΚΗΣ

www.ethnos.gr